Samvinnan - 01.03.1929, Blaðsíða 30

24
SAM.VINNAN
a) Peningamagnið sjálft eða peningabirgð-
irnar ráða mjög miklu. Ef þær vaxa eða minnka, veld-
ur það gildisbreytingum. Regluna um það má orða svo :
Sérhver breyting á peningabirgðunum
veldur breytingu á vöruverði, og eru þær
breytingar í beinu hlutfalli hvor við
a ð r a. Ef peningaforði einhvers lands tvöfaldast, þá má
ganga að því vísu, að öðru jöfnu, að vöruverðið stórhækk-
ar, enda þótt hæpið sé að fullyrða, að það tvöfaldist líka.
Þessi reglaumfjármagniðer ekki talin jafn mik-
ilvæg nú á dögum og áður var.
En svo fer um flestar hinar fomu fræðisetningar. í
fyrstu eru þær taldar heilagur sannleikur; en þegar þær
hafa verið krufðar til mergjar að síðustu, að þær sé ekki
nema hálfur sannleikur, oft rökstuddar með getgátum,
Þá kemur gagnrýni hagfræðinganna til skjalanna og sýn-
ir fram á, að engin heil brú sé í þeim. Svo hefir t. d. far-
ið um lögmálið um framboð og eftirspurn (sbr. bls. 14).
Samt hefir það lögmál nokkuð til síns ágætis, sem sjá má
af því, að tæpast verður hjá því komizt að viðhafa það að
jafnaði. Sama er að segja um regluna um fjármagnið.
Sé hún skilin bókstaflega og gert ráð fyrir, að vöruverð
tvöfaldist, ef peningabirgðir tvöfaldast, þá fer ekki hjá
því, að reglan kemur í bága við staðreyndimar, því að
vöxtur peningabirgðanna er aðeins einn þáttur þess, sem
veldur verðbreytingum, en þeir þættir eru margir aðrir1).
x) Hér er rétt að gera samskonar athugasemd og þá, sem
gerð var við lögmálið um framboð og eftirspurn. Ef peninga-
magnið hefir áhrif á vöruverðið, þá verkar hækkun eða lækkun
verðsins aftur á peningamagnið. Gerum ráð fyrir, að peningar
falli í verði, vegna þess að meira er fyrir hendi af þeim en
þörf krefur. Peningabirgðirnar minnka þá, og það af tveimur
orsökum. Önnur er sú, að málmvinnslan verður arðminni sök-
um verðfalls peninganna, og það dregur úr námarekstrinum.
Hin ástæðan er sú, að menn nota slegna mynt til smíða, í
skartgripi o. fl., vegna þess að iðnaðargildi málmsins helzt ó-
breytt, þótt viðskiptagildi hans þverri.