Andvari - 01.10.1962, Blaðsíða 24

262
KRISTJÁN BERSI ÓLAFSSON
ANDVARI
cngi hendi né hitti sitt inni, fyrr en þær
reka Eirík konung og Gunnhildi úr landi.“
Síðan skýtur hann stönginni niður í
hjargrifu og lét þar standa. Hann sneri
og höfðinu inn á land, en hann reist
rúnar á stönginni, og segja þær formála
þennan allan.“
Nokkru fyrr eru í sögunni tvær vísur
(nr. 28 og 29), sem Magnus Olsen hefur
sýnt fram á, að Egill hafi rist á stöngina
í stað formála þess, sem sagan greinir
frá. Höfund.ur Egils sögu, að margra
ætlan Snorri Sturluson, hcfur hins vegar
ekki gert sér ljóst samband vísnanna við
níðstöngina, og hann því sett formálann
í þeirra stað. Það þýðir að sjálfsögðu
ekki, að formálinn sé algerlega saminn
af höfundi, heldur er trúlegast, að hann
sé tekinn úr munnmælum um þessa eða
samskonar töfraathöfn. Hugmynd Ólafs
Briems,1) að formálinn sé saminn upp
úr vísunum, er hins vegar afar ósenni-
leg, bæði vegna munarins á efni, en þó
einkum hins, að vísurnar eru þar settar
í söguna, sem verr fer á en cf þær væru
látnar fylgja frásögninni um níðstöngina.
Bendir það ótvírætt til þess, að höf-
undur hafi ekki séð sambandið, þótt
hvoru tveggja sé stefnt gegn sama aðila.
Umræddar vísur eru prentaðar í 56.
og 57. kafla:
„Svá skyldi goð gjalda,
gram reki hönd af löndum,
reið sé rögn ok Óð inn,
rán míns féar hánum.
Folkmýgi lát flýja,
Freyr ok Njörðr, af jörðum.
Leiðisk lofða stríði
landáss, þanns vé grandar.
Lögbrigðir hefr lagða,
landalfr, fyr mér sjölfum,
lilekkir bræðra sökkva
brúðfang, vega langa.
Gunnhildi ák gjalda,
greypt’s bennar skap, þenna,
ungr gatk ok læ launat,
landrekstr, bili grandat."
Báð-ar eru vísurnar tiltölulega auð-
skildar. Einu atriðin, sem fræðimenn
greinir á um, er merking orðanna land-
áss í fyrri vísunni og landalfr í hinni
síðari. Sakir þess að goðin eru ákölluð í
upphafi, hafa menn oftast talið, að átt
væri við eitthvert þeirra, og stungið
stundum upp á Óðni, en þó oftar Þór.
Ástæður þeirrar skoðunar eru tvær: Þór
kallaðist ás oftar en önnur goð, og hans
er hvergi getið annars staðar í vísunum.
Hefur mörgum þótt óeðlilegt, að slikt
höfuðgoð sem Þór var, skuli vanta, þcgar
önnur regin eru ákölluð. Þessi er m. a.
skilningur Sigurðar Nordals. Síðari vísan
gerir þó þessa skýringu lítt sannfærandi.
Eðlilegast er að líta svo á, að hæði nöfnin
landás og landálfur eigi við eina og sömu
goðveru, eins og Nordal gcrir, er hann
telur að landálfur merki Þór.2) Slíkt væri
þó cinsdæmi að kenna Þór til álfa. Eins
og reynt verður að lýsa hér á eftir, voru
álfarnir, sem oft nefnast í sömu andrá og
goðin, frjósemivcrur og nátengdir Vana-
goðunum, en eiga lítið sem ekkert sam-
eiginlegt með Þór. Enda er ótrúlegt, að
nokkrum fræðimanni hefði komið til
hugar, að landálfurinn væri Þór, ef sam-
hengið við fyrri vísuna kæmi ekki til.
Af skáldskap Egils verður heldur ekki
séð, að Þór væri honum sérlega hjart
fólginn. Óðinn er guð Egils framar öðr-
um; til Óðins snýr hann sér með trún-
aðarmál sin og lífssorgir; í skáldskap hans
eru kenningar til Óðins og Óðinssagna
ríkjandi. Vanagoðin, Freyr og Njörður,
koma stöku sinnum fyrir í skáldskap hans,
sömuleiðis goðin scm heild, cins og í
umræddum vísum. En á Þór minnisf