Andvari - 01.10.1962, Blaðsíða 81

ANDVAIU
HÓMER OG IIÓMERSÞÝÐINGAR
319
anda þeirra tíma. Einmitt þess vegna gátu
íslendingar hal't betri skilyrði til að þýða
Idómerskviður en aðrar þjóðir, að þeir
stóðu í andlegum skilningi nær en aðrir
hugsunarhætti og hugsjónum þeirrar
hetjualdar, sem í kviðunum er lýst.
Söguljóðaskáldskapur Grikkja átti sér,
svo sem kunnugt er, langa þróunarsögu.
Margar kynslóðir þrautþjálfaðra kvæða-
manna höfðu ávaxtað hinn helga arf
sagna og skáldskaparhefðar. Skáld þessi
höfðu smám saman skapað sér sérstaka
tungu eða skáldamál. Þau gerðu sér þess
ljósa grein, að þau voru að lýsa löngu
liðnum tímum. Þær lýsingar mátti ekki
blanda neinu efni, sem var yngra, þótt
í samlíkingum komi fram ýmislegt, sem
skáldunum var kunnugt um úr eigin lífi
eða samtíðarinnar. Margt í fornbók-
menntum vorum cr ekki ósvipað að efni
og anda kviÖum Hómers. Einnig þar er
verið að lýsa löngu liÖnum tímum. Höf-
undum þeirra bókmennta er því að
meira eða minna leyti ljóst, að eigi má
rugla saman efni úr samtíðinni og hinni
horfnu hetjuöld.
Þó að stíll Hómers sé epískur
v.at’ é^o^riV) þá er hann jafnframt hraður,
eins og praeses tekur réttilega fram á
einum stað í þessu riti. Margt er því
líkt með stíl Hómers og hinna beztu
Islendingasagna. Hefði verið þarft, já
nauðsynlegt að gera glögga grein fyrir
stíl I lómers, helztu einkennum hans og
gera síðan samanburð á honum og stíl
fornbókmennta vorra, svo að skýrt hefði
komið fram, hver stoð Sveinbirni var í
hinum forna sögustíl við þýðingarstarfið.
Ekki skal borið á móti því, að ýmsar
góðar athugasemdir og athuganir hefur
praeses gert um þetta efni, en þær koma
ekki að fullum notum, af því að þær
hafa hvergi i’erið dregnar saman í skil-
merkilegt yfirlit, heldur eru á tvístringi
á víð og dreif.
Nokkur meginatriði er nauðsynlegt að
hafa í huga, þegar rætt er um þýðingar
HómerskviÖna. Það er þá hið fyrsta, að
stíll Hómers er tiginmannlegur. Fornar
orðmyndir og sjálfur bragarhátturinn
bregða hátíðlegum blæ á frásögnina. Allt
auvirðilegt, alþýðlegt og hversdagslegt er
I Iómer víðsfjarri, einkum í llíonskviðu.
Engin tilraun er gerð til raunsærra lýs-
inga hetjanna eins og þær væru Ijós-
myndaðar. Stíll Hómers er miklu fremur
„impressionistískur". En þessi forni, há-
tíðlegi og tigni blær hjá Hómer er alger-
lega laus við stirðlegan fjálgleik. Virðu-
leiki og skýrleiki í hugsun helzt í hend-
ur við áhrifamiklar og sannfærandi
myndir, öryggi, lipurð, gagnsætt og ein-
falt orðalag. En þó að hið eðlilega og
eiginlega orðalag sé regla, þá er það
hvergi hversdagslegt og veldur þar miklu
um hinn fornlegi blær þess. Orðskipan
er alls staÖar eðlileg. Þar er stöðug við-
leitni til að samræma skiptingu bragar-
háttarins og skiptingu setninga. Viðleitni
skáldsins til að vera gagnort kemur fram
í hinni tíðu notkun ýmiss konar hlut-
taksorðalags, sem skiptist á við sam-
tengdar setningar. Óbein ræða kemur
örsjaldan fyrir.
Þá er komið að meginkafla þessa rits,
samanburði þýðingar og frumtexta og
þróun þýðingarinnar í meðferð Svein-
bjarnar. Ræðir praeses fyrst ljóðaþýð-
ingarnar. Bendir hann í upphafi á, að
menn hafi greint á um það, hvort heppi-
legt væri að þýða Hómerskviður á ís-
lenzku undir fornyrðislagi, sem er svo
ólíkt að hrynjandi hexametrinu gríska.
A bls. 114 bendir hann einnig á ummæli
Jóns Sigurðssonar, þar sem hann lýlmr
lofsorði á ljóðaþýðingar Sveinbjarnar úr
Hómerskviðum, en lætur þess einnig
getið (bls. 113), að sennilega hafi Rask
veriÖ tómlátur um þessa hlið á þýÖingar-
starfi Sveinbjarnar, sbr. bls. 48—49.