Andvari - 01.10.1962, Blaðsíða 59

GÍSLI GUÐMUNDSSON:
Um sauðfjáreign íslendinga
á síðari öldum
Almennt hefir veriS talið, að sauðfé
hafi fyrst veriS flutt hingaS til lands á
landnámsöld, og hafi landnámsmenn haft
það með sér úr átthögum sínum í Noregi
og e. t. v. að einhverju leyti frá hinum
norðlægari hluta Bretlandseyja. Þá hefir
sú skoðun líka komiS fram, og færð fyrir
því rök, að sauðfé hafi verið hér áSur en
landnám hófst, og þá talið líklegt, aS
írskir menn, er hér voru fyrir landnáms-
tíð, hafi flutt það hingað, en enginn
veit, hvenær írar þessir hafa fyrst komið
til íslands. En vel er hægt að hugsa sér,
að kindur af slíkum stofni hafi gengið
hér sjálfala í skógum og aukiS kyn sitt,
jafnvel í 1—2 aldir, og þá góður styrkur
að þeim stofni orðið fyrir húskap land-
nemanna. En þótt fjárstofn landnáms-
manna kunni aS hafa veriS ættaður jöfn-
um höndum frá Noregi og Bretlands-
eyjum, hefir þar þó verið um svipaðar
skepnur að ræða, því að svo er talið af
fræSimönnum, að sama fjárkyn hafi þá
verið í þessum löndum. En hvað sem
uppruna íslenzka sauðfjárins líður og
hvaða leið sem það hefir komið hingað
í öndverðu, þá er hitt víst, að sauðkindin
hefir reynzt þjóðinni harla nytsöm til
þessa dags, fætt hana og klætt að miklu
leyti öldum saman, og auk þess lagt til
skæðaskinn, ljósmeti, verjur gegn sjó og
vatni og margar helztu útflutningsvörur
hennar lengst af.
Llm heildartölu sauðfjár á Islandi eru
engar heimildir fyrr en í byrjun 18. aldar.
Þá var hið fyrsta manntal tekið hér á
landi, áriS 1703. En um sama leyti, þ. e.
á árunum 1702—12, var gerð skýrsla um
allar jarSir á landinu, jarðabók sú, sem
kennd er við Árna Magnússon, og er
þar m. a. getið um stærS bústofns á hverri
jörð. Ur skýrslu þessari hefir síðar verið
unnið og er enn unninn margskonar
fróðleikur.
Samkvæmt jarðabókinni er sauðfjár-
talan í byrjun 18. aldar tæplega 280 þús-
undir. Mannfjöldi í landinu reyndist þá
rúmlega 50 þúsundir, og koma þá 5—6
kindur á hvern mann. Er sú tala mjög
lág, þar sem þess er að gæta, að öll þjóðin
átti heima í sveitum, og svo að segja öll
heimili í landinu studdust við landbúskap
að meira eða minna leyti. Þess má geta
til samanburSar, að nú eru í landinu
23—24 kindur á hvern íbúa í sveitum
og kauptúnum meS færri en 300 íbúa.
Sumir halda því líka fram, að sauð-
féð hafi í byrjun 18. aldar verið miklu
fleira en fram kemur í jarSabókinni.
Óhætt mun að gera ráS fyrir því, að
opinberar skýrslur, bæði þá og síðar,
sýni yfirleitt helzt til lága fjártölu, þótt
breyting hafi þar á orðið nú síðustu ára-
tugina. ÞaS er þó engan veginn víst, að
fjártala jarðabókarinnar sé svo fjarri lagi,
sem sumir ætla.
Skýrslunum um fjártöluná cr ekki
safnað á cinu ári, heldur smám saman á