Andvari

Árgangur

Andvari - 01.10.1962, Blaðsíða 26

Andvari - 01.10.1962, Blaðsíða 26
264 KRISTJÁN BERSI ÓLAFSSON ANDVARI getið. Þar lýsir Snorri, hversu yfirnáttúru- legar verur verja landið gegn erlendri ásælni. Kaflinn mun flestum íslending- um kunnur, en skal þó tekinn hér upp í heilu lagi: „Haraldur konungur bauð kunng- um manni að fara í hamförum til íslands og freista, hvað hann kynni að segja honum. Sá fór í hvalslíki. En er hann kom til landsins, fór hann vestur fyrir norðan landið. Hann sá, að fjöll öll og hólar voru fullir af landvættum, sumt stórt, en sumt smátt. En er hann kom fyrir Vopnafjörð, þá fór hann inn á fjörð- inn og ætlaði á land að ganga. Þá fór ofan eftir dalnum dreki mikill, og fylgdu honum margir ormar, pöddur og eðlur og blésu eitri á hann. En hann lagð- ist í brott og vestur fyrir land, allt fyrir Eyjafjörð. Fór hann inn eftir þeim firði. Þar fór móti honum fugl svo mikill, að vængirnir tóku út fjöllin tveggja vegna, og fjöldi annarra fugla, bæði stórir og smáir. Braut fór hann þaðan og vestur um landið og svo suður á Breiðafjörð og stefndi þar inn á fjörð. Þar fór móti hon- um griðungur mikill og óð á sæinn út og tók að gella ógurliga. Fjöldi land- vætta fylgdi honum. Brott fór hann þaðan og suður um Reykjanes og vildi ganga upp á Víkarsskeiði. Þar kom í móti hon- um bergrisi og hafði járnstaf í hendi, og bar höfuðið hærra en fjöllin, og margir aðrir jötnar með honum. Þaðan fór hann austur með endilöngu landi — „var þá ekki nema sandar og öræfi og brim mikið fyrir utan, en haf svo mikið milli land- anna,“ segir hann, „að ekki er þar fært langskipum." Þá var Brodd-EIelgi í Vopna- firði, Eyjólfur Valgerðarson í Eyjafirði, Þórður gellir í Breiðafirði, Þóroddur goði í Ölfusi." f þennan kafla er iðulega vitnað, þegar um landvætti er talað, og telja margir, að frásögnin hregði upp mynd af þeim. Slíkt mun þó næsta hæpin túlkun. Óvíst er, hverjar sagnir liggja að baki frásögn- inni. Aðrar heimildir hafa ekkert um ráðgerða innrás Haralds Gormssonar að segja, og viss atriði í kaflanum vekja grun um, að hlutur Snorra við samningu hans sé ærið mikill og jafnvel meiri en sá einn að búa honum listræna fram- setningu. Þó er engan veginn ólíklegt, að einhverjar erfðasagnir kunni að liggja frásögninni til grundvallar, og tvímæla- laust er hún að verulegu leyti sprottin upp úr akri þjóðtrúarinnar. En engin ástæða er til að ætla, að landvættum sé þar að neinu leyti lýst. Elvergi í kaflan- um stendur, að dýrin, sem nefnd eru, séu úr hópi landvætta, heldur er sú skoð- un ályktun, sem menn hafa dregið af orðum Snorra. En hitt nefnir Snorri, hverjir voru voldugastir höfðingjar i hverjum landsfjórðungi, og þar er eðli- legri skýringu að finna. Dýrin eru sym- ból höfðingjanna og um leið þjóðarinnar. Þessi aðferð, að láta verur í dýralíki koma fram sem fulltrúa eða aðra mynd þeirra manna, scm lýst er, er algeng í íslenzk- um sögum. Undirrótin er trú á fylgjur manna, þ. e. a. s. þá sálarkrafta, sem geta yfirgefið líkamann og persónugerzt utan hans og oftast birtast í dýrslíki. Illut- verk landvættanna í kaflanum er það eitt að taka þátt í vörninni ásamt fylgj- um höfðingjanna, en þeim er ekki lýst neitt nánar. Frásögnin segir ekki annað en það, að land og þjóð tóku höndum saman til að hrinda af sér erlendri ásælni. Um landvætti er ekkert á henni að græða.3) I Landnámu er landvætta þriðja sinni getið berum orðum í sambandi við land- nám í grennd við I Ijörleifsböfða. „Þar hafði engi maður ]iorað að nema fyrir landvættum, síðan Hjörleifur var drep- inn“. Þetta þarf ekki að skilja svo, að það það hafi verið Hjörleifur og menn hans
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.