Andvari - 01.10.1962, Blaðsíða 74

312
JÓN GÍSLASON
ANDVARI
Þegar ég opnaði þetta rit og sá yfir-
skrift fyrsta kaflans, „Verk og viðhorf",
sem er aðeins 3 bls. að lengd, taldi ég
víst, að hér væri praeses í stuttu og skýru
máli að gera grein fyrir verkefni sínu og
viðhorfi til þess. Slík greinargerð hefði
mátt teljast eðlileg, já, beinlínis nauð-
synleg. Er menn leggja upp í ferð, að
ég nú ekki tali um rannsóknarferð, er
frumskilyrði þess, að hún verði árangurs-
rík, að sjálfum fararstjóranum og þá um
leið þeim, sem í förina ætla að slást með
honum, sé Ijóst, hvert ferðinni er heitið
og hver sé tilgangur hennar.
Hér væri kannske hægt að koma með
þá mótbáru, að nafn ritsins leiddi ótví-
rætt í Ijós markmið þess. En þá er því
til að svara, að jafnvíðtækt rannsóknar-
efni má vissulega taka ýmsum tökum, að
því má stefna eftir ýmsum leiðum. Söng-
mennirnir, sem Hómer lýsir í kviðum
sínum, hvort sem hann kallar þá Femíus
eða Demodókus, tala um ljóð sín eins
og leiðir eða brautir, (sbr. Od. VIII 73—
74, Od. VIII 478—481, Od. XXII 347—
348). Allar liggja þessar hrautir um ríki
hetjusagnanna, þó að þær stefni í ýmsar
áttir um það. Sama máli gegnir um rann-
sóknarefni. Um þau má leggja vegi, ef
svo má að orði komast. En ef sú vegagerð
á að bera fullan árangur, verður verk-
fræðingnum, rannsóknaranum, að vera
Ijóst, hvaða vanda vegagerðin á að leysa.
Og hinir, sem vegina eiga að nota, verða
einnig að vita, hvert þeir stefna. Það
virðist því galli á þessu riti, að praeses
hefur látið undir höfuð ‘leggjast að gera
grein fyrir afstöðu sinni til rannsóknar-
efnisins, tilgangi sínum með rannsókn-
inni og tilhögun hcnnar.
En um hvað fjallar þá þessi þriggja
blaðsíðna kafli fremst, „Verk og viðhorf"?
Hann er upptalning á fræðistörfum
Sveinbjarnar Egilssonar annars vegar, og
hins vegar eiga tvær tilvitnanir, önnur í
skólasetningarræðu og hin í bréf frá
Sveinbirni til Jóns Sigurðssbnar, að sýna
viðhorf Sveinbjarnar til viðfangsefna
sinna. Þcssu efni urðu alls ekki gerð við-
hlítandi skil í svo stuttu máli. En hitt
hefði praeses getað á þremur blaðsíðum,
skýrt viðhorf sitt til rannsóknarefnisins
02 hvað fvrir honum vekti með því.
Elefði nraeses vel mátt hugleíða hetur
þessi orð í erindi eftir Tónas Hallgrimc-
son, sem hann vitnar í. ..Strita samt með
viti“, áður en hann hóf rannsókn bessa.
Er að vísu ekki þar með saet. að hann
hafi ekki víða sert það. oq það með áeæt-
um, í þessu riti. En allt hans mikla erfiði
hefði — það fullvrði ég — bon'ð enn l)á
ríkuleari ávöxt. ef hann hefði bpear í
upphafi lagt niður fyrir sér og lesendum
sínum skilmerkilega áætlun og greinar-
gerð um það, hvert rannsókninni væri
ætlað að stefna, eða m. ö. o. nfmnrk^ð
rannsóknarefnið á glöggan og ótvíræðan
hátt í upphafi.
í öðrum kafla ritsins, snna „Aðdrnm
nndi“ ncfnist. er fvrst rakinn ævifenll
Sveinhjarnar Egilssonar, en í síðari hlut-
anum er greint frá grískunámi íslend-
inga frá því, er það hefst á Hndi hér
um eða upp úr aldamótunum 1600 og
allt þar til, er Sveinbiörn Egilsson lvkur
grískunrófi sínu við Kaupmannahafnar-
háskóla með ágætiseinkunn 22. apríl
1815.
Þó að margt sé athyglisvert í bessum
kafla, get ég ekki varizt þeirri hugsun,
að hann beri meiri keim af fræðasam-
tíningi en vísindalegri rannsókn. Ævi
Sveinbjarnar er rakin samkvæmt ævisögu
Tóns Árnasonar, sem öllum er kunn. og
fróðleiksmolarnir um grískunám Islend-
inga fyrr á öldum hafa að vísu verið
þræddir upp á band, en hins vegar ekki
notaðir sem steinar í skipulega bvggingu,
fastmótaða rannsókn, svo sem vera bar,
lil þess að úr þeim gæti orðið glögg