Andvari - 01.10.1962, Side 92

330
HALLDÓR HALLDÓRSSON
ANDVARI
ég tel ekki samrýmast mannanafnalög-
unum. ÞaÖ álit mun koma fram í því,
sem ég segi hér á eftir.
A fyrra ári kom á markað bók, sem
nefnist íslenzk mannanöfn. Nafngjafir
þriggja áratuga 1921—1950. Höfundur
bókarinnar er Þorsteinn Þorsteinsson,
fyrrverandi hagstofustjóri. Bók þessi er
tölfræðilegt yfirlit urn skírnarnöfn á fyrr-
greindu árabili, gert af fremstu vísinda-
legri nákvæmni. Rannsóknin nær til
nafna 42455 meyja og 40397 sveina eða
samtals 82852 barna. Eru þetta nálega
öll börn fædd hér á landi á fyrrgreindu
tímabili og nokkur íslenzk börn fædd
erlendis, en skírð hér. Telst höfundi til,
að sér hafi ekki tekizt að fá skýrslur um
3200 börn fædd hér á landi, en það er
mjög lítið miðað við heildartöluna, að-
eins 3,8 af hundraði. Bók þessi er ómetan-
leg öllum, sem við nafnarannsóknir fást.
Hún er t. d. ágæt heimild til athugunar
á því, hvernig nafnalögunum hefir verið
framfylgt. Á henni er þó einn annmarki
að þessu leyti. Bókin nær yfir 4Yi ár,
sem lögin giftu ekki, þ. e. tímann frá
áramótum 1921 til nriðs árs 1925. Af
bókinni verður ekki ráðið, hver nöfn
hafa verið gefin á þessu árabili, heldur
er tímabilið 1921—30 tekið allt saman.
Tölur þær, sem ég tilgreini hér á eftir,
eru miðaðar við allt timabilið 1921—
1950, nema annars sé getið. Af þeim
sökum verða tölurnar nokkru of háar.
Ef fæðingar hefðu skipzt jafnt á allt ára-
bilið, myndi skekkjan nema 15 af hund-
raði, en hún er þó ekki svo há, vegna
þess að mannfjölgunin var mest 1941—50.
Við skulum fyrst athuga, hvernig það
ákvæði mannanafnalaganna, að menn
skuli heita einu nafni eða tveimur, hefir
verið haldið. Sveinar, sem skírðir voru
þremur nöfnum á tímabilinu, voru 1078,
fjórum nöfnum 20, samtals 1098. Meyjar,
skírðar þremur nöfnum, voru 929, fjór-
um nöfnum 23, fimm nöfnum 1, samtals
953 eða sveinar og meyjar samtals 2051.
Ein skráin í skýrslum dr. Þorsteins nær
vfir það, sem hann kallar viðurnöfn. Við
skulum athuga, hvað hann á við með
því hugtaki. Honum farast svo orð:
„Viðurnöfn eru . . . aldrei einnefni né
fyrra nafn af fleirum, heldur ætíð auka-
nafn á fleirnefnum. Þau eru venjulega
hvorki karlmannsnöfn né kvenmanns-
nöfn, enda yfirleitt notuð án tillits til
kynferðis. Eru það stundum ættarnöfn,
sem verið hafa áður í notkun, t. d. oft
ættarnafn móðurinnar, eða þá nýmvnduð
nöfn, sem ætlazt er til að verði ættarnöfn
framvegis. Þar á meðal er mikið um eign-
arfall eiginnafna. Til viðurnafna telst
cinnig eignarfall eiginnafns, að viðbættu
son eða dóttir, cf nafnið er ekki föður-
nafn barnsins. . . . Enn fremur hefur það
komið fyrir, að meybörn hafi verið skírð
karlmannsnafni og þá líklega ætlazt til,
að yrði notað sem ættarnafn. Hefur það
þá verið talið viðurnafn". (bls. 8—9).
Ég fæ ekki betur séð en öll þau nöfn,
sem talin eru viðurnöfn í bókinni, séu
ólögleg. Ef litið er yfir skrána, kemur í
ljós, að langsamlega flest viðurnafnanna
eru annaðhvort innlend eða erlend ættar-
nöfn eða föðurnöfn, sem samkvæmt lög-
um íslenzkrar tungu, svo að notað sé
orðalag nafnalaganna, geta ekki verið
skírnarnöfn. í annarri grein nafnalaganna
er bannað að taka upp ný ættanöfn. Að
breyta ættarnöfnum í skírnarnöfn er til-
raun til að fara i kringum ákvæði þeirrar
greinar. En það er annað og meira. Megin-
atriði ættarnafnakerfisins er það, að karl-
leggurinn heldur ávallt sínu nafni. Ef
t. d. er tekið upp á því að skíra barn
ættarnafni móður, er verið að brjóta niður
aðalcinkenni þessa kerfis, gera kerfið
marklaust og gagnslaust. Fylgjendum
ættarnafna ætti því sízt að vera akkur í
þessu. Hér er því verið að skapa full-