Andvari

Volume

Andvari - 01.10.1963, Page 98

Andvari - 01.10.1963, Page 98
216 ERIK S0NDERHOLM ANDVARI viðhorfi, þar sem allt í tilverunni hafði sinn örugga sess. Það varð einnig mjög afdrifaríkt, að sveitin var ekki enn mörkuð af vélvæðingu landbúnaðarins, þótt hún væri svo nærri Kaupmannahöfn, og því lifði hann hina gömlu heilsteyptu bænda- menningu, eins og Johs. V. Jensen, sem var miklu cldri, hafði áður gert, og þessi menningarheild varð Martin A. Hanscn sífelld innblástursuppspretta ævina á enda. Eftir nokkur ár við sveitastörf sett- ist hann í kennaraskólann í Haslev á Sjálandi og lauk kennaraprófi 1930. Hann stundaði kennslu í Kaupmanna- höfn til 1945, og þar komst hann í nána snertingu við hið rótlausa líf nútíma- mannsins og gerði sér grein fyrir, hve gjörsamlega það var andstæða lífsins á bernskuslóðum hans. Eftir 1945 starfaði hann eingöngu að ritstörfum, ferðaðist mikið um Norðurlönd, sérstaklega í Nor- egi. Hann kom til Islands sumarið 1952 (sbr. ferðabókina „Rejse paa Island", 1954). Hann dó árið 1955, og var fráfall hans eitt hið tilfinnanlegasta tjón fyrir bókmenntir eftirstríðsáranna í Danmörku. Á kennaraskólaárunum snerist hann gegn hinu kristilega lífsviðhorfi æsku- heimilisins og skólans af því að lesa verk Georgs Brandesar, varð eldheitur fylgis- maður skoðana hans, og í samtíð sinni fannst honum þeim bczt framfvlgt af kommúnistaflokknum, enda hóf hann feril sinn sem rithöfundur undir mcrki Brandesarstefnunnar og marxismans með tveimur sósíalreölskum skáldsögum, ,,Nu opgiver han“ (1935) og „Kolonien" (1937), en einmitt starf hans að þessum tveimur sögum um samyrkjubúskap sann- færði hann um tvö mikilvæg atriði: að lífsskoðun hans, hinn brandesíanski marx- ismi, og listform hinnar raunsæju skáld- sögu, var hvort tveggja ónothæft fyrir hann. Nú kemur fjögurra ára lilé, sem skáldið notaði til að átta sig, en síðan skrifaði hann, á áratugnum 1940—50, hvert stór- verkið á fætur öðru, sem tryggja munu honum sess í dönskum bókmenntum urn langa framtíð. Hið fyrsta þeirra er ævin- týraleg skáldsaga „Jonathans Rejse" (1941), sem segir frá sterkum smið, er Jónatan heitir og hefur fangað sjálfan djöfulinn í flösku og getur því ráðið vfir hinum djöfullegu öflum í tilverunni. Jónatan hyggur það ráðlegast að fara til kóngsins og færa honum hina hættulegu flösku, en á leiðinni lendir liann óforvar- andis í ýmsum furðulegum ævintýrum, sem veita höfundinum ærin tækifæri til að varpa ljósi yfir gömlu bændamenning- una andspænis tæknimenningu nútím- ans. Frumhugsun verksins cr sú, að hing- að til hafi alltaf verið rcynt að skapa fyrir- myndarríki með því að breyta fyrst hinum ytri þjóðfélagsformum, sem síðan mundu væntanlega skapa nýjan og betri rnann. M. A. EI. neitar þessu og heldur því fram, að við verðum að byrja á sjálfum okkur, því að fyrst verði að breyta mann- inum og síðan þjóðfélaginu. Bókin cr greinilega afturhvarf til mannskilnings bændamenningarinnar, þar sem tvíhyggj- an gott-illt ræður og hefur sína ákveðnu meiningu: I Ijartað „er það leiksvið, þar sem Guð og Satan eigast við“, og maður- inn er sjálfur ábyrgur fyrir því að lúð góða sigri. Með öðrum orðum: baráttan milli hins góða og hins illa, Guðs og Satans, er háð í hverjum einstökum manni, þannig að einstaklingurinn er gerður ábyrgur fyrir bættu þjóðfélagi. Þegar í þcssari skáldsögu eru orðin ábyrgð og ábyrgðartilfinning orðin lykilorð í höf- undmennsku skáldsins. í „Jonathans Rejse“ cr djöflaflaskan tákn nútímatækninnar að meðtalinni atómsprengjunni, sem að skoðun höfund- ar er hin raunverulega orsök hinnar and- legu kreppu mannkynsins í dag. En um
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124

x

Andvari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.