Andvari - 01.01.1993, Side 71

andvari
EVRÓPUBANDALAGIÐ
69
stuðla að örari efnahagsvexti í Evrópu. Með þessu móti gat bandarískur
iðnaður einnig viðhaldið þeim mikla vexti sem hlaupið hafði í flestan iðnað
í Bandaríkjunum á styrjaldarárunum. Pólitískt markmið Marshallaðstoðar-
innar var jafnframt að koma í veg fyrir áhrif kommúnista í löndum Evrópu
í kjölfar örbirgðar þeirrar sem þar ríkti og efla pólitíska og hernaðarlega
samstöðu með ríkjum Evrópu.
Löndin austan járntjalds neituðu þegar allri þátttöku og stofnuðu með
sér efnahagsbandalagið COMECON árið 1949. Hins vegar tóku 16 Evrópu-
ríki tilboði Bandaríkjastjórnar og stóðu að viðreisnaráœtlun Evrópu. Að
tillögu Bandaríkjastjórnar var síðan árið 1948 stofnuð Efnahagssamvinnu-
stofnun Evrópu, OEEC, til þess að annast úthlutun á vörum og búnaði er
Bandaríkjastjórn lét í té. Nam verðmæti Marshallaðstoðarinnar um 15
milljörðum Bandaríkjadollara.
Lönd þau sem þágu aðstoðina voru Austurríki, Belgía, Bretland, Dan-
mörk, Frakkland, Grikkland, Holland, írska lýðveldið, ísland, Ítalía, Lúx-
emborg, Noregur, Portúgal, Svíþjóð, Tyrkland og Vestur-Pýskaland. Af
löndum Vestur-Evrópu voru það aðeins Finnland, Spánn og Sviss auk smá-
ríkjanna sem ekki tóku á móti Marshallaðstoðinni.
Þess má geta að við uppgjöf Japana í ágúst 1945 setti Bandaríkjastjórn
það ófrávíkjanlega skilyrði að Japan hefði engan her. Bandarískur her sat í
landinu og sá um að friðarsamningum væri framfylgt og tryggði um leið
hernaðaröryggi Japana. Af þeim sökum spöruðust Japönum útgjöld vegna
hervarna og gátu þeir því á þessum árum einbeitt sér að því að efla fram-
leiðslu landsins og stuðla að útflutningi. Nægjusemi, dugnaður og útsjónar-
semi Japana gerði það síðan að verkum að upp reis stórveldi í þessu litla
landi sem er um 378 þúsund km2 og íbúafjöldi nú um 125 milljónir manna.
Bandaríkjamenn og Japanar hafa þegar gert sér ljóst að EB er stefnt
gegn þeim og hefur Bandaríkjastjórn og ríkisstjórn Japans varað banda-
lagið við stefnu sinni í efnahags- og peningamálum. Stefnan muni gera Evr-
ópu að virkinu Evrópu eins og það er orðað. Orðin minna marga Evrópu-
búa óþægilega á orðin Festung Europa sem upplýsingamálaráðherra Hitl-
ers, Joseph Goebbels [1897-1945], notaði sífellt þegar rætt var um innrás
bandamanna á meginland Evrópu í síðari heimsstyrjöldinni. Deilur þær,
sem standa nú innan GATT, eiga meðal annars rót að rekja til þessa og
verður vikið að því síðar. Ef til vill má því segja að endalok síðari heims-
styrjaldarinnar svo og staða Bandaríkjanna og afskipti þeirra af málefnum
Evrópu sé ein kveikjan að stofnun EB en auk þess er það gamall draumur
margra að Evrópa sameinist, þótt sú saga verði ekki rakin hér.