Andvari - 01.01.1993, Page 107

andvari
UM GRÍM THOMSEN OG RAUNSÆIÐ
105
stefnur og höfundarferil hans í Danmörku, en hann átti eftir að lifa og
starfa lengi heima á ættjörð sinni og efri árin ásamt breyttu umhverfi settu
nrark sitt nokkuð á skáldið, ritverk þess og skoðanir. Grímur Thomsen
eignaðist nýja vini og andstæðinga af sama bergi brotna sem hann sjálfur
var.
Þorsteini Erlingssyni hafði orðið hugsað til Gríms Thomsens áður en
hann mælti eftir hann látinn. í fyrstu útgáfu Þyrna (Kaupmannahöfn 1897)
eru nokkrar vísur sem Þorsteinn nefnir Elli sækir Grím heim. Segir þar frá
því, hvernig Grímur ber sigurorð af Elli kerlingu. Kvæðið er varla ort löngu
fyrir lát Gríms, því að þar virðist vísan til kvæðis hans um Hrólf sterka í elli,
prentað í Sunnanfara 1895. Hefur þetta líklega einnig verið Þorsteini
hvatning til að rita eftirmælin um Grím. Enda byrjar hann þau einmitt með
því að nefna tvö kvæði hans til marks um hverju harðfengi hann væri gædd-
ur og „hvað þessi stálheili gat starfað öfluglega“, - eru það kvæðin Hrólfur
sterki í elli og Ljóðabréf af Hornströndum. Verður af þessu dregin sú álykt-
un að í kvæðunum tveimur sé að minnsta kosti ekkert það að finna sem
hneyksli raunsæisskáldið, þó að varla verði þau nú talin meðal fremstu
kvæða þess eins og Þorsteinn lætur í veðri vaka.
Þorsteinn velur sér að sjónarhóli æviágrip sem Grímur hafði ritað 1891
um Pétur Pétursson biskup, grein sem mörgum þótti orka mjög tvímælis og
jaðra við að vera meinleg gagnvart hinum látna biskupi.
Þorsteinn er bersýnilega hrifinn af bersögli Gríms um Pétur biskup og
telur enga kersknislöngun koma þar til greina, heldur vilji Grímur kenna
íslendingum að stilla sig um óhóflegt lof í umsögnum um látna menn sem
skekki allar myndir og séu engum að gagni, og auðsjáanlega vill hann
ganga í fótspor Gríms í minningarorðum sínum um sjálfan hann. Það er nú
svo að Grímur hagar orðum fimlega og rökrétt í umsögnum um látna
menn, en vissulega er ekki sama hver í hlut á. Til dæmis um það er fróðlegt
að bera saman eftirmælin um Árna Helgason stiftprófast í Görðum og Pét-
ur biskup. Árni var kennari Gríms og vildarvinur, en láta mun nærri að
þeir Pétur biskup væru ekki meira en „góðkunningjar“ eins og Þorsteinn
nefnir þá.
Um ritstörf Péturs biskups segir Grímur að þau beri „fremur vott um
fjölhæfni og góðan smekk, fróðleik og vandvirkni en um mikla andagift." -
>,Um predikanir hans hafa sumir sagt, að honum hafi tekist kennimanna
best að sýna fram á, hvernig úlfaldinn eigi að fara að til að komast gegnum
nálaraugað". - „Gáfur hans voru fremur farsælar en miklar“, segir Grímur.
»Sér í lagi var hann útbúinn þeim hyggindum sem í hag koma. Hann var
úgjarn til allra farsællegra hluta, enda hafði hann bæði lag á og lán til að
yerða svo mikils af þessum hlutum aðnjótandi, sem nokkurn veginn er unnt
a voru landi.“ - „Borið hefur honum verið á brýn, að hann hafi eigi sýnt