Andvari - 01.01.1993, Síða 111

andvari
UM GRÍM THOMSEN OG RAUNSÆIÐ
109
Á síðustu æviárum ritaði Grímur talsvert í Kirkjublaðið sem Þórhallur
Bjarnarson lektor og síðar biskup gaf út.
1896, síðasta árið sem Grímur lifði, birtust í blaðinu tvær ómerktar grein-
ar eftir hann. Sú fyrri nefnist Heimspeki og guðfrœði og fjallar um bókina
Foundations of Beliefeftir A.J. Balfour. Er hún prentuð í febrúarhefti. Síð-
ari greinin nefnist Trú og birtist í september, rúmum mánuði fyrr en Grím-
ur Thomsen var allur.
Þessar greinar hefur Sveinn Skorri Höskuldsson grafið upp og gert fyrir
þeim grein í þætti um Benedikt frá Auðnum sem prentaður er í Tímariti
Máls og menningar (4. hefti 1991).
Benedikt hafði tekið upp hanskann fyrir natúralistana gegn óþekktum
höfundi greinarinnar um bók Balfours jarls. Ekki fékkst grein Benedikts
birt í Kirkjublaðinu, og kallaði hann eftir handritinu. Þórhallur Bjarnarson
endursendi það, og í bréfi til Benedikts segir ritstjórinn:
„Eins og þér búist við í bréfi yðar fyrra vildi eg ekki taka greinina, sérleg
ástæða lá þar til að höfundurinn sem þér ritið á móti og eruð óþarflega
harðorður við, var Grímur Thomsen, minn góði vin.“
Síðari grein Gríms frá haustinu 1896 er miklu styttri en hin fyrri og raun-
ar árétting á henni. Lokaorð Gríms eru þessi:
„Ekkert stórvirki, hvorki verklega né í andans ríki hefir verið unnið án
trúar, og flestir sem engu þykjast unna nema sínu hyggjuviti, óska þess fyrr
eða síðar, að þeir gætu trúað, en - þá eru þeir farnir að trúa, og hér á við
hið fagra orð Pascals: „Undir eins og menn eru farnir að leita Drottins, eru
þeir þegar búnir að finna hann.“ “
Síðustu greinar Gríms Thomsens sýna skarpa rökvísi þessa „stálheila“
svo notað sé orð Þorsteins Erlingssonar, sem starfaði af fullu afli til hins
síðasta, er hann glímdi við sjálfar tilvistarspurningarnar. Með þessum síð-
ustu greinum var hringnum lokað. Efnishyggjan og raunsæi hennar hefur
ekki lengur mikið aðdráttarafl fyrir Grím, heldur trúin á guð, hinn hæsta
höfuðsmið, sem heldur öllum þráðum í almættishendi sinni.
Séra Einar Friðgeirsson á Borg á Mýrum segir svo um Grím í minninga-
slitrum er hann sendi Jóni Þorkelssyni skömmu eftir lát hans:
„Hann (Grímur) var vissulega ánægður með lífið og rólegur að bíða
dauðans, - sem ég heyrði hann þó oftar en einu sinni óska sér að bæri að
hendi áður en hann yrði barn í annað sinn.“ Grími Thomsen varð að þess-
ari ósk sinni.