Andvari - 01.01.1993, Blaðsíða 129

andvari
FYRSTU REYKJAVÍKURÁRIN
127
ef til vill snortnir af eldmóðinum í Íslandsvísum - og skutu saman nokkurri
fjárupphæð handa hinu unga skáldi með því hann væri góðs maklegur.
Fjárupphæð þessari varði Guðmundur til tungumálanáms, sótti einnig
tíma í heimspeki og sálarfræði. Nokkru varði hann til bókakaupa. En jafn-
framt varð þetta sjúkrastyrkur. í febrúar 1902 varð Guðmundur að hætta
prentstörfum sakir alvarlegs sjúkleika. Það voru berklar í lungum, hinn
mikli ógnvaldur þeirra tíma. Guðmundur Björnsson, síðar landlæknir, tók
hann að sér og stappaði í hann stálinu. Að ráði þessa góðvinar dvaldist
Guðmundur austur í Laugardalshólum í Árnessýslu sumarmánuðina 1902,
naut þar hollrar útivistar og heilnæmrar fæðu. Lækningin heppnaðist að
fullu, en húsið, sem Guðmundur hafði lagt hart að sér að eignast, missti
hann og nú söfnuðust þeim hjónunum skuldir. í bréfi til Sigfúsar Blöndal
nokkrum árum seinna minnist Guðmundur á þessa örðugu reynslu. Hann
talar þar um lífslygina, um þá aðferð að lækna með lygum. „Og dauður
væri ég hefði ég ekki gengið ríkt eftir því að vita sannleikann um heilsu
mína . . . Þá fór ég að þeim ráðum einum, sem ég skildi og las allt sem ég
vissi best um þennan sjúkdóm til þess að komast að fullum sannindum
hversu beisk sem þau voru á bragðið.“ Og hann bætir við: „Og ef hann
læknast þá er eins og mönnum aukist lífsþróttur eftir slíkan sigur.“
Hér á eftir fer dálítil frásögn af veru Guðmundar í Laugardalshólum eins
og hún lifir í minningu aldraðrar konu úr Biskupstungum. Hún var þá vika-
telpa þar á bænum á ellefta ári. Guðmundur hafði sérherbergi þangað sem
honum var færður matur. Hann var ljúfur í viðmóti en gaf sig lítt að fólki.
Oft lá hann úti í glugga og skyggndist um og þá kom telpan sér varla að því
að ganga þar framhjá, dauðfeimin við þennan vel búna mann, sem alltaf
var að skrifa, eftir því sem heimilisfólkið sagði. Hins vegar var hann oft að
taka hana tali, inna hana eftir viðbrögðum hennar og hugsunum, svo sem
því hvað hún hugsaði þegar hún lægi andvaka á nóttunni og heyrði ýla í
stráum. Og jafnan fékk hann svör, stundum óvænt. Telpa þessi hafði fæðst
upp í sárustu fátækt og orðið að fara að heiman átta ára gömul til að vinna
fyrir sér að sumrinu. Þetta sumar hafði hún yfirbugast af heimþrá í hjáset-
unni og strokið heim til móður sinnar. En auðvitað varð hún að fara aftur í
vistina.
Ugglaust hefur Guðmundur eitthvað heyrt um hagi telpunnar því að enn
er konu þessari í minni hversu ljúfur hann var gagnvart henni. Ef hann
greip í hrífu á þurrkdegi kallaði hann á Stefaníu litlu til að snúa með sér
»því að við erum svo ónýt,“ sagði hann.
Einhvern sunnudag þegar heimafólk á Laugardalshólum ætlaði í útreið-
arferð og hestar stóðu tygjaðir á hlaðinu var Stefanía litla að rangla þar
hjá. Leið útreiðarfólksins lá hjá bæ móður hennar og nú sárlangaði hana