Andvari - 01.01.1993, Page 166

164
KRISTJÁN ÁRNASON
ANDVARI
A méme l’étre, son l’essence, á méme la source, sa naissance. . .
Hér er eins og stiginn sé dans, og nú hlýtur að reyna talsvert á þanþol
tungu þýðandans að þessu leyti. Ljóðskáld á borð við Saint-John Perse
kunna að nýta sér eiginleika síns eigin tungumáls, og í meðförum hans nýt-
ur sín léttleiki og fínleiki frönskunnar til fulls. Hér er hætt við að íslenskan
reynist þunglamaleg í samanburði, einkum þar sem koma við sögu fallend-
ingar og viðskeyttur greinir. Pessa hlýtur einkum að gæta í sambandi við
myndhverfingar þar sem eignarfallsliður fylgir, og þá er nokkuð hætt við að
þær lengist að mun í íslenskri þýðingu. Þýðanda tekst þó hér að sneiða hjá
þessu einfaldlega með því að stilla eignarfallsliðnum fyrir framan svo sem
með því að segja t.d. útlegðarsandar (les sables de l’exil), sem hindrar hann
ekki í því á sömu síðu að lengja hliðstætt orðasamband les syrtes de l’exil
upp í „löngufjörur útlegðarinnar“, eða úr 5 atkvæðum í 9, en það á raunar
ekki illa við með tilliti til lengdar fjaranna og þá um leið útlegðarinnar. Það
er því óhætt að segja að lesandi geti notið þess að lesa íslensku þýðinguna
með tilliti til myndmáls eða hljóms, en hitt er svo annað mál hvort allir láti
sér nægja slíkt og hvort einhverjir hefðu ekki gjarna viljað öðlast vitrænan
skilning á því sem þar er hermt frá og því gjarna þegið skýringar á þeim
sögulegu eða goðsögulegu vísunum sem víða má finna í kvæðunum. Það er
alls ekki víst að allir hafi allt á hreinu um t.d. Tárisjöfra, spúsu Cortez, lík-
palla Habsborgara, korða Strogoffs, Meyna frá Tóríl og lensur Breda svo
dæmi séu tekin.
Þýðandi hefur ekki séð ástæðu til slíks, enda er markmið hans af talsvert
öðrum toga en að upplýsa menn um goðafræði eða sögu, eða eins og hann
segir að hann hafi talið að Perse ætti erindi til íslendinga vegna þess hve
mjög hann minnti á fornskáldin. Þessi staðhæfing vekur okkur ekki einung-
is til umhugsunar um Perse heldur einnig þá samviskuspurningu hvað forn-
skáldin séu okkur eiginlega, þessir furðufuglar, sem lengst af sátu við að
hlaða hástemmdu lofi á smákonunga en varð ekki skotaskuld úr að mæla
af munni fram, ef marka má sögur, við hinar ólíklegustu aðstæður, svo sem
á höggstokknum, með ör í hjartastað eða standandi í eldtun^um logandi
húss, hendingar svo flóknar að helst minna á krossgátur. Iþrótt þeirra
beindist öll í þá átt að hlaða sem mestum umbúðum utan um tilfinning-
ar sínar, öfugt við þau ljóðskáld seinni tíma sem lögðu allt upp úr því
að finna sem beinasta leið að hjarta sínu og annarra. Ef til vill getum
við líkt Saint-John Perse, sem kvað sína torskildu ljóðabálka meðan
Evrópa brann í fullkominni vitfirringu Hitlersstríðsins, við Skarphéðin
Njálsson sem kvað í sjálfri Njálsbrennu, „er hyrjar tungur/ heljar váða
stefin kváðu“, eitt óskiljanlegasta kvæði tungu vorrar er hefst á orðunum