Andvari - 01.01.1956, Page 7

andvari
Benedikt Sveinsson.
Eltir Gaðmund Gíslason Hagalín.
I.
Harðæri var í landi á síðasta fjórðungi nítjándu aldar. Fjöldi
ntanns hvarf á brott úr átthögum sínum, flúði „helgrinda hjarn“
feðra sinna og settist að í Vesturheimi, því að þar greru að sögn
gullnir laukar, og gæfugaukar gólu þar í yndis- og ævintýraskóg-
um, þegar „björn og refur snudduðu tveir á hjarni" hér úti á
íslandi og „gnöguðu soltnir sömu beinagrind." En einmitt í
þennan tíma áttu íslendingar marga menningarfrömuði og um-
bótamenn, sem þrátt fyrir „hungurdiska“ Helju kerlingar höfðu
fest trúnað á þá ólíklegu spá, að enn mundi eyjan hvíta eiga
ser vor og fagur dalur fyllast skógi.
Skáldskapur var með miklum blóma og speglaði bæði þreng-
mgar og vonir þjóðarinnar, l’ortíð hennar og framtíð, og þó að
Jón Sigurðsson væri til moldar genginn í framandi landi og
fengin stjórnarskrá, sem svo mjög var fagnað, að jafnt Bólu-
Hjálmar sem séra Matthías gerðist loftunga Danakonungs, þá
var ekki merki fornra lands- og þjóðarréttinda gratið í jörðu,
heldur var því á lofti haldið af mikilli einurð, merkisberinn mál-
snjall og orðheitur. Einmitt á þessum árum harðæris og þreng-
mga kom mjög berlega í ljós á nýjan leik, að danskir selstöðu-
kaupmenn töldu sig litlar skyldur bafa að rækja við bjargarvana
bændur og búðsetumenn, en höfðu sem áður lyrst og fremst hug
a að varðveita feng sinn frá hinum betri árunum. En nú hafði
íslenzkum búandmönnum vaxið þrek með þekkingu. Nú efndu