Andvari - 01.01.1956, Page 78

74
Þorkell Jóhannesson
andvari
þetta leyti og enn lengi síðan, er menn bjnggu í hverfum eða
þorpum að fornum germönskum sið. Þessi afbrigði frá fomri
venju og rótgróinni verða beint rakin til þess, að hér var í upp-
hafi landrými nóg og auðnytjað, og atvinnuhættir, sem hér sköp-
uðust, ærið frábrugðnir því, sem gerðist í hinum fyrri heimkynn-
um landnemanna. Akuryrkja varð hér aldrei mikils háttar, en
skógar auðveldir til ruðnings, grasrækt hæg og graslendi nóg til
beitar og fóðurs. Kvikfjárræktin, sem hér varð höfuðatvinna
manna, var landfrek, og hentaði henni vel strjálbýli, en þétt-
býli miklu síður.
Svo segir Ari hinn fróði Þorgilsson í Islendingabók sinni,
að á sex tugum vetra yrði ísland albyggt, svo að eigi yrði meira
síðar. Nú er ekkert efamál, að bæði hafi fjölgað býlum og
fólki í landinu frá því um 930 og fram um daga Ara fróða, og
hlýtur honum að hafa verið kunnugt um þetta. Albyggt í frá-
sögn hans getur því ekki átt við þetta tvennt, sem annars lægi
nærri að ætla, og má ekki skiljast frekar en svo, að þá, í lok
landnámsaldar, hafi allt hið byggilega land numið verið og
þannig með nokkrum hætti byggt. Þessi mikla útþensla byggðar-
innar í svo fámennu landi sem ísland var þá og enn verður
að vikið, verður helzt skýrð með því, að menn hafi í lengstu
lög kosið að byggja þar, sem sízt var við aðra menn að metast
um leyfi. Má og ætla, að eins og gróðri landsins var farið í þá
daga, hafi víða verið fýsilegt að byggja, jafnvel langt til heiða
og fjalla, meðan reynslu skorti um það, hversu veðurfari og
snjóalögum hagaði, og svo hitt, hversu þollítill gróðurinn er í
slíkum stöðum, er hann sætir langvarandi ágangi af völdum
manna og búpenings.
Um fólksfjölda hér á landi í lok landnámsaldar verður reyndar
ekki vitað með neinni vissu. En hafa má það fyrir satt, að
á þessum tíma hafi fólki fjölgað mjög ört, svo sem jafnan
verður í nýbyggð, þar sem hvergi þrengir að um þá hluti, er
til framfærslu mönnum eru, og ekki hnekkja skæðar sóttir
eða áföll önnur. Dæmi úr nýlendusögu síðari alda sanna þetta