Andvari - 01.01.1956, Side 81

andvahi Úr hagsögu íslands 77
hafa sumir viljað telja lægra, en aðrir jafnvel hærra. En sé hún
gild tekin, og þó nokkru lægri, eða um 70 þús., má ætla, að
mannfjöldi á íslandi hafi upp úr aldamótum 1100 verið álíka
niikill og var á árunum 1890—1900. Ýmis rök hníga að því,
þótt ekki verði hér rakin, að um þetta leyti hafi mannfjöldi í
landinu náð hámarki og naumast nokkru sinni hærri orðið. Þetta
varpar enn skýru ljósi yfir sjálfa landsbyggðina og sögu hennar
franr til loka 11. aldar. Skipting jarðeignanna og nýbýlagerðin,
er orðin er áberandi á söguöld, heldur jafnt og þétt áfram, unz
landsbyggðin hefir um 1100 fengið það snið í höfuðdráttum, er
jafnan hélzt síðan. Á þessum tíma verður landið fullbyggt í
þeim skilningi, að líkast til fjölgaði jörðum lítt eða ekki upp
þaðan, enda trauðlega nokkru sinni verið mannfleira í sveitum
landsins en um þessar mundir.
í lok 11. aldar er þá lokið tveimur höfuðþáttum í sögu byggð-
arinnar, skiptingu landsins eftir landnám í allstórar jarðir og
skiptingu þeirra jarðeigna við erfðir og á annan hátt í smærri
býli, á horð við það, er lengst af hélzt síðan með litlum breyt-
mgurn. Þá er og hafinn þriðji þáttur þessarar sögu, hjáleigu-
byggS
in. Þann þátt er örðugast að rekja, þótt hann sé yngstur,
því að hjáleigubyggðin var löngum nokkuð á reiki, þótt í sumum
stöðum kæmist hún um síðir í fast horf.
Hjáleigubændurnir voru frá upphafi e. k. millistétt milli
reglulegra bænda og vinnuhjúa, og eimdi lengi eftir af því.
Fyrstu upptök hjáleigubyggðarinnar virðast orðið hafa á jörðum,
er lágu að sjó, þar sem vel hagaði til útróðra, og á þeim jörðum
dl sveita, er áttu mikil slægjulönd. Hjáleigumönnum var gerður
^æjarkofi, oftast í túnjaðri höfuðbólsins, og þeim leyfð jarðar-
afnot að vild bónda og kvikfjárhöfn að sama lrófi. Við þetta
^úhokur fleyttu þeir síðan fram hyski sínu, en unnu annars
nieira eða minna hjá hónda, sjávarmaðurinn á útvegi hans um
Vertíð, en sveitamaðurinn vann það, senr fyrir kom og liann var
dl kvaddur op fékk við komið, lönounr í ákvæðisvinnu, eftir
o 7 o