Menntamál - 01.12.1954, Síða 51

MENNTAMÁL
85
að hann á fyrstur manna hugmyndina að hinum svo nefndu
verknámsskólum, því að samkvæmt reglugerð Hausastaða-
skóla frá 1792, sem beinlínis var samin í anda Jóns Þor-
kelssonar, átti, auk þess að kenna börnunum lestur, skrift
og reikning, „að venja þau við alla algenga vinnu, svo sem
garðyrkju, róðra, slátt og allan heyskap, og á veturna átti
að kenna drengjunum vefnað og allskonar algengt smíði
úr tré og járni, en stúlkurnar áttu sérstaklega að læra að
sauma og sníða föt, og venjast öllum venjulegum húsmóð-
urstörfum innan húss og utan.“
Æðri menntun. Gísli Magnússon og Þjóðskólinn.
Þá setti Jón fram, fyrstur manna, hugmyndina um,
að landsmenn eigi að hafa æðstu menntastofnanir handa
sér í landinu sjálfu.
Gísli Magnússon sýslumaður, sem hefur verið nefndur
Vísi-Gísli, hafði reyndar hundrað árum áður komið fram
með hugmyndina um þjóðskóla á Þingvöllum, en Vísi-
Gísli ætlaðist til þess, að þjóðskólinn yrði aðeins fyrir
úrval höfðingjasona, til þess að uppala nokkurs konar
aðal í landinu, en Jón Þorkelsson lagði hina mestu áherzlu
á undirstöðuna, alþýðufræðsluna. Tillaga Vísa-Gísla var
aldrei framkvæmd, en tillögur Jóns voru undanfari nútíma
fræðslu- og menningarkerfis.
Tillögur Jóns.
t skrá, sem Jón Þorkelsson samdi um tillögur sínar,
og mun vera skrifuð á árunum 1740—1741, ef ekki 1738,
og enn er til um „það sem virðist þurfa rannsóknar og
breytingar til batnaðar á íslandi", má rekja efni þessara
tillagna. Og skal þá vikið að nokkrum þeirra.
Til menningar alþýðu taldi hann nauðsynlegt að stofn-
aðir yrðu opinberir barnaskólar, en svo sem kunnugt er
urðu þeir ekki til fyrr en löngu síðar.