Eimreiðin - 01.07.1958, Blaðsíða 98

230
EIMREIÐIN
ing frá árunum í kringum 1920, þrátt fvrir þá viðleitni að taka
upp vissa hluti úr bókmenntastefnum frá þeim tíma. í stað
bjartsýninnar er komin hófsemi og efagirni, já jafnvel upp-
gjöf.
Einkennandi fyrir þetta er, að sú spurning er sérstaklega á
dagskrá, hvort skáldskapur í okkar tíð sé yfirleitt hugsan-
legur, og þá hvaða þýðingu hann hafi. Niðurstaðan hefur orð-
ið sú, að skáldskapurinn sé nú mikilvægari en nokkru sinm
fyrr. „Til þess að þekkja heiminn fann náttúran upp málið
og skáldskapinn,“ sagði skáldið Wilhelm Lehmann (f. 1882)
(í: „Dichtung als Dasein“, 1956), og hann álítur, að einmitt
nú á okkar tímum hafi skáldskapurinn þann tilgang að stríða
á móti því, að við missum sjónar á þeim veruleika, sem dag-
lega kemur fram við okkur. Til Jress að skilja þetta þarf mað-
ur ekki annað en leiða hugann að framþróun náttúruvísind-
anna. Hinn þekkti danski atómfræðingur, Niels Bohr, sagði
þegar árið 1925: „Við sjáum það andspænis staðreyndunum.
að allar þær myndir rúmtaks og tíma, sem við höfum reynt að
útskýra með fyrirbrigði náttúrunnar, eru orðnar vindhogg
út í bláinn.“ Fjórvíddarheimurinn, bogna rúmið, eðli og
ásigkomulag eindanna, allt þetta er utan við áskyn okkat
og verður ekki lýst öðru vísi en með stærðfræðilegu líkinga-
máli. Við finnum, að hinn skynjanlegi raunveruleikaheina-
ur okkar er að liðast í sundur og leysast upp. Hann heft'1
glatað stöðugleika sínum og er orðinn að óskiljanlegum ráð-
gátum. Á sama hátt eru hin trúarlegu og siðferðilegu vevð-
mæti hætt að vera traust og óhagganleg. Skáldskapurinn g&'
ur ekki komizt fram hjá þessari upplausn hinnar hefðbundm1
heimsmyndar. „Skáldið leitar á sinn sérstaka hátt — að minnsta
kosti á þann hátt, sem enginn annar getur kennt því —
Ariödnuþræðinum gegnum völundarhús tilverunnar" (,.Del
Dichter sucht auf seine besondere und auf eine jedenfalls
undersetzliche Weise den Ariadnefaden durch das Labvrinth
des Daseins“), segir Hans Hennecke (f. 1897) (í: „Dichtung
und Dasein“, 1950), og þetta hlutverk skáldskaparins, að leggja
frarn skerf til að útskýra heiminn, er meira aðkallandi í ðag
en nokkru sinni fyrr. Þessu verður ekki orkað með hinu hefð'
bundna skáldskaparformi og frásagnartækni, og því eru það