Eimreiðin - 01.07.1958, Blaðsíða 51
EIMREIÐIN
183
á Hólum óx mönnum þyngd þessarar bríkar mjög í augum
og þótti sem ofurmannlegt væri að flytja hana úr stað. Þegar
menn loks færðust það í fang, tókst það að vísu með ósköp-
um eins og á Hólum. En munurinn var sá, að nú hlífði eng-
inn hulinn verndarkraftur, enda áttu ekki Danir hlut að
máli, heldur íslendingar sjálfir. Bríkin komst ekki á leiðar-
enda, en hún komst ekki heldur á sinn gamla stað, og því
er nú þessi forni dýrgripur ekki lengur til. Hrakningasaga
hans er heldur ömurlegt dæmi um örlög íslenzkra þjóðminja,
en hún er miklu meira. Hún er merkilegur aldarspegill, sem
á sinn hátt gefur dálitla sýn til manna og menningar um alda-
mótin 1800.
Altarisbrík þessi hefur á seinni tímum löngum verið köll-
uð Ögmundarbrík og kennd við Ögmund Pálsson, síðasta
haþólska biskupinn í Skálholti. Má hún vel hafa verið frá
hans tíð, en kynni þó að hafa verið frá tíð Stefáns biskups,
fyriiTennara Ögmundar. Eldri hefur hún tæpast verið.
En nafn þetta, Ögmundarbrík, er að því er bezt verður
séð ekki til komið fyrr en á 19. öld og var aldrei notað um
hríkina, meðan hún var í Skálholti. Nafnið hafa lærðir menn
19. aldar gefið henni vegna þess að hennar er fyrst getið í
sambandi við dómkirkjubrunann í Skálholti á dögum Ög-
mundar biskups 1527. Segir sagan, að tvær konur hafi þá
horið hana út úr logunum, og þótti kraftaverk, að þær skyldu
fá orkað slíku. Var bríkin síðan sett í hina nýju kirkju, sem
hyggð var eftir brunann, og síðar var hún í kirkju Brynjólfs
hiskups og hékk þá yfir kórdyrum. í úttektum eða afhend-
mgarbókum er hún kölluð stóra eða forgyllta bríkin og ekk-
ert sögulegt um hana vitað fyrr en undir lok 18. aldar.
Eins og kunnugt er, var ákveðið með konungstilskipun
1785, að biskupssetur skyldi niður lagt í Skálholti og bvggð
skyldi ný dómkirkja í Revkjavík. Var svo fyrir mælt, að til
hinnar nýju dómkirkju skyldi „transportera klukkum og öðr-
11 m Skálholtskirkju tilheyrandi oramentum", sem ekki væru
miuðsynleg til guðsþjónustunnar á staðnum. Samkvæmt þessu
sneri Ólafur stiftamtmaður Stephensen sér til Hannesar bisk-
UPS Finnssonar í Skálhohi á þessa leið hinn 8. nóvember
1791: