Eimreiðin - 01.07.1958, Blaðsíða 123
EIMREIÐIN
255
ust þau skilyrði illa vegna menningarskorts og áhugaleysis
fullorðna fólksins sums og sökum glepjandi áhrifa umhverfis.
Ofseta ungra manna á skólabekk, sem nú er þegar orðin um-
töluð sem þjóðarböl, beinir flestum úrræðum frá þeim stað
og snýst þá athyglin að bókmenntunum, ef þar kynni að vera
nær hæfi með einhverja lögun, enda mætti svo sýnast, því
þótt ekki sé til lieimild til rannsókna óprentaðra rita né dóm-
stóll til að leggja útgáfubann á hrakalega unninn samsetning,
þá er sú ritskoðun hugsanleg og þyrfti engu góðu að ógna á
meðan hún fengist aðeins við framsetninguna eina. Aftur
gæti slík ritskoðun, ef til kæmi, varpað nokkrum menningar-
hrag á málfar rita þeirra, sem út fengju að koma.
En þótt einhver ráð fengjust til að sigra málleysur, bögu-
mæli og brákaða setningaskipun, væri enn eftir óvelkomnar
hljóðfallsbreytingar, en þær er hvað örðugast við að fást. Verð-
ur þar varla öðru við komið en eftirlíkingu hins vandaðasta
framburðar, er hver og einn veit af, mun vænlegra að laða
menn til að kjósa sér þann kostinn, er betur horfir fremur
en reyna að nevða þá til nokkurs, og hefur þó komið til tals
lögboðinn skólaframburður, engu síður en opinber stafsetn-
ing. En til að lokka menn til að læra réttar áherzlur og beita
þeim má meðal annars auka rækt við bundið mál, samið að
fornum lögum málsins og vandlega unnið.
Þegar orð málsins kerfuðust undir lögmál, hvort heldur
heygingarreglur eða aðrar, varð þar gjarnan livað í samræmi
við annað. Má enn vona að svo fari og að hvert það aðal-
atriði, sem fast er haldið, dragi með sér lið hinna nauðsyn-
fegustu undirreglna og að skipulag fylkingarinnar riðlist því
ekki á meðan traustlega er borið merkið. En fyrsta aðalauð-
henni íslenzks máls er að hafa áherzlu á fyrsta atkvæði orðs.
-^f nálægum þjóðtungum er það finnskan ein, sem hefur
svipaða áferð, og er því vænlegt til fróðleiks að athuga, hversu
henni hefur gefizt framburðar reglan. Við þá rannsókn sann-
asE að fleira er líkt með þessum óskyldu þjóðum en mann
'arði, og er þar að nefna stuðlasetningu bundins máls, sem
hæði málin hafa og mjög að líkum hætti. Byggist sá háttur
fjóðagerðar á lögbundinni auðkenningu áherzluatkvæðisins,
en þar sem mikill fjöldi orða er tvö atkvæði aðeins, þá fellur