Eimreiðin - 01.07.1958, Blaðsíða 106
238
EIMREIÐIN
er efnið í hinum þjóðfélagslegu ádeilusögum. Ég nefni
aðeins nokkur nöfn: „Und sagte kein einziges Wort“ og „Haus
ohne Hiiter“ eftir Heimich Böll, „Tauben im Gras“ og „Der
Tod in Rom“ eftir Wolfang Koeppen (f. 1906), „Ankunft null
Uhr zwölf“ eftir Paul Schalliick (f. 1923), „Spátestens im No-
vember“ eftir Hans Erich Nossack (f. 1901) og „Schlussball“
eftir Gerd Gaiser. Þessir móralistar og gagnrýnendur svipta
grímunni af brestum eftirstríðstímans og samlífi, oft á raun-
sæju hversdagsmáli, en þeir vilja ekki ákæra, heldur aðeins
benda á og aðvara.
Auk þessara skáldsagna eru fjölmargar aðrar skáldsög-
ur, sem hafa að markmiði að kanna undirdjúp mannssál-
arinnar. Hér er það einstaklingurinn, sem reynir að lifa líf'
inu með samvizku sína að leiðarljósi og búa tilveru sinm
æðra lífsform. í sögunni „Wenn die Erde bebt“ eftir Heinz
Risse (f. 1898) er spumingin, hvemig einstaklingurinn geti
haldið persónuleika sínum í deilu við samfélagið og umheim-
inn. Gegn ofskipulagningunni, sem breytir öllu í tölur og
rekstur, hefur hann ekki öðru fram að tefla en hinu óraun-
verulega og óútreiknanlega. Skáldsaga Hans Erich Nossacks
„Nekyia“ er nefnd eftir þeim söng í Ódysseifskviðu, sem segir
frá ferð Ódysseifs til undirheima, þar sem hann mætir móður
sinni. Þannig stillir Nossack persónum sínum upp með goð-
sagnirnar að bakgrunni og lýsir undirdjúpi mannssálarinnar.
í skáldsögu hans „Der júngere Bruder“ leggur aðalpersónan,
sem eftir stríðið er heim komin frá Ameríku, af stað til
finna yngri bróður sinn, sem er enginn annar en hann sjálf'
ur, eins og hann var fyrir löngu. Þetta er sagan um einstak-
linginn, sem brýzt út úr kví samfélagsins til þess að leita að
sínum eigin týnda persónuleika, — en leitin misheppnast-
Einnig í skáldsögunni „Der Mann, der nicht alt werden
wollte“ eftir Walter Jens (f. 1923) er manneskjan sýnd, þal
sem hún flýr sjálfa sig. Það merkilegasta um skáldsöguf
Walter Jens er, að þær eru mjög abstrakt i stíl. Sögur eftn
Ilse Aichinger (f. 1921) hafa í sér mikið af dul óttans, hræðslu
og einmanaleika.
Ekki eins róttækir og margir hinna ungu eru nokkrir rh'
höfundar frá millistríðsárunum. Heimito von Doderer (f. 1896)