Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Qupperneq 15

Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Qupperneq 15
LOFTUR GUTTORMSSON barna og unglinga 1903-1904, með því að hún tekur að þessu leyti til allrar skóla- kennslu í landinu. Hér ásannast enn að Nýja testamentið er „sú lesbókin, sem lang- almennast er notuð" til lestrarkennslu (Guðmundur Finnbogason 1905:53). Höf- undur nafngreinir jafnframt um 40 önnur rit sem notuð hafi verið umrætt skólaár við lestrarkennslu á fleiri eða færri stöðum. Þetta er afar sundurleitt safn, allt frá Dæmisögum Esóps og Lestrarbók handa alpýðu á íslandi eftir Þórarin Böðvarsson til Sullaveikinnar eftir Jónas Jónassen. Hér fundust sem sé veraldleg rit í bland við liin trúarlegu. Vert er að gefa því gaum að hið trúarlega lesefni, sem var enn fram undir síð- ustu aldamót eina skyldulesefni íslenskra barna, þ.e. barnalærdómsbókin, stendur nokkuð öðru vísi af sér gagnvart umhverfinu en veraldlegt efni. Dæmigert form slíks texta er boðorðið, bænin eða játningin sem vísa til athafna. Texti barna- lærdómsbókarinnar öðlast því merkingu aðallega í ljósi þeirra helgiathafna sem fylgja honum eða þess heildarsamhengis sem hann er hluti af, t.d fermingarinnar (Steinfeld 1986:178-179). Hér við bætist að ýmsir trúarlegir textar sem voru títt hafðir um hönd fram eftir 19. öld, einkum textar til húslestra, voru frekar ætlaðir til þess að vera lesnir upphátt en í hljóði. Þótt algengast væri að fullorðnir, einkum húsbóndinn, læsu húslestur, var hitt ekki fátítt að unglingar væru fengnir til þess (Björn Jóhannsson 1964:22; Kristleifur Þorsteinsson 1944:34; Olína Jónasdóttir 1946:24; Theódór Friðriksson 1977:64). Þessar aðstæður vildu orka á lestrarlagið, hvernig textinn var sagður fram. Raddblær lesandans átti að bera þess vitni að textinn kæmi „frá hjartanu" (Steinfeld 1986:179). Skýrsla Guðmundar Finnbogasonar vitnar skemmtilega um áhrif þessara aðstæðna; segir hér að víða tíðkist „hið alþekta húslestrarlag, þessi sönglandi 'and- aktartónn' ... einkum þar sem Nýjatestamentið er notað til lestrarkenslu" (Guð- mundur Finnbogason 1905:53). En tilgangur lestrarkennslunnar, segir Guðmund- ur, er ekki að „menn læri að söngla hugsunarlaust og 'reiprennandi'..." heldur sá að menn skilji efnið um leið og þeir lesi það. Reynsla sín sé líka sú að húslestrarblærinn hverfi að nokkru þegar börnum sé fengin í hendur einhver önnur bók en Nýja testamentið, með t.d. sögum eða kvæðum. Sú staðreynd, að hinn trúarlegi texti var einatt lesinn upp, skýrir að nokkru ley ti hvers vegna honum var haldið svo fast og lengi að börnum til lestrariðkana. I sam- tímaheimild sem áður er vitnað til segir að „heimafólk, sem sjálft hefur litlar tóm- stundir til lestrar, vill gjarnan heyra n.t. [Nýja testamentið] lesið, til að rifja það upp fyrir sér" („Br. J." 1892:41). I heimi húslestrarins var skeytt lítt um það hvers konar lesefni hentaði skilningi og áhuga barnsins (Sigurður Jónsson 1899:42-44). LESTRARBÆKUR KOMA TIL SÖGUNNAR Það er gömul saga að breytingar á námskrá og námsefni barnaskóla sigla gjarnan í kjölfar þess sem á undan er gengið á efri skólastigum. Þetta ásannast hvort sem litið er til Danmerkur eða Islands. Fyrir áhrif upplýsingarinnar var árið 1774 í lög tekið í 13
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164

x

Uppeldi og menntun

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.