Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Blaðsíða 48

SKILNINGUR BARNA Á ÞJÓÐFÉLAGSSKIPAN
Stéttaskilningur var mældur með opnum og lokuðum spurningum. í opnu
spurningunum var gefið stig ef svarið þótti eðlilegt svar frá fullorðinni manneskju.
Þannig fékkst ekkert stig fyrir að segja að starf væri vel borgað af því að: „þetta er
erfitt starf" eða „hann er með tölvu á borðinu hjá sér". Hins vegar var gefið stig fyrir
svör eins og „Hann fær nógu mikið borgað til að geta keypt þetta hús" eða „Hann er
í vel launuðu starfi". I lokuðu spurningunum var gefið stig ef svarið var í samræmi
við svör háskólanemanna. Það gaf stig að velja bíl og húsnæði í raunhæfum
verðflokki fyrir hverja starfsgrein. Einnig gaf það stig að leggja rauhæft mat á hvort
fólk í viðkomandi starfsgrein væri ríkt eða fátækt. Samtals gátu börn fengið frá engu
og upp í 36 stig fyrir stéttaskilning.
Þekking á atvinnumálum var metin á sama hátt og stéttaskilningur. Hver lokuð
spurning gat gefið eitt stig. Svör við opnum spurningum voru metin í samræmi við
þekkingarinnihald. Til dæmis gaf spurning um af hverju fólk þyrfti að vinna eitt
stig ef svarað var að fólk þyrfti að vinna „til að fá peninga" en ekkert stig ef svarað
var „til að gera eitthvað". Hámarksstigafjöldi í þessum hluta var 18 stig.
NIÐURSTÖÐUR
Skilningur íslenskra barna á þjóðfélagsskipan er svipaður og erlendra barna. Sex
ára börn hafa náð nokkrum skilningi á þjóðfélagsskipan og tengist hann einföldu
gildismati. Þau gera sér grein fyrir því að stórt einbýlishús er eftirsóknarverðast og
síðan nýtt parhús af þeim húsum sem þeim voru sýnd. Svipað gildir um bíla. Þau
vita að Skódi og Lada eru síst eftirsóknarverðir. Þegar talið berst að atvinnustéttum
er munur á aldurshópum ekki eins skýr. Til dæmis telur um helmingur allra barna
að fiskverkamaður geti unnið sem læknir. En þegar talið berst að peningum kemur
fram skýr aldursmunur. Þá trúa nokkrir þeirra yngstu því að allir fái jafnmikla pen-
inga fyrir að vinna og jafnvel að allir séu ríkir.
Svör yngstu barnanna einkennast af því að þau vita ekki hvað skal hafa til
marks um það sem spurt er um. Til dæmis segja þau að maður sé ríkur af því hann
brosir, eða að verkamaður búi í einbýlishúsi af því hann langi til þess. En eftir að tíu
ára aldri er náð hafa börnin nokkuð góða hugmynd um hvað skal miða við. Þau
hafa raunhæfar hugmyndir um hlut peninga í daglegu lífi og hvað má hafa til marks
um gnótt eða skort á peningum. Þau eru einnig þokkalega leikin í að meta líklegar
tekjur starfsgreina og á grundvelli þess að meta líklegar eignir.
Þegar svörin eru skoðuð í heild kemur fram greinileg stígandi eftir aldri í þekk-
ingu barna á starfsstéttum. Munurinn er augljós á milli barna í fyrsta og þriðja bekk,
barna í fyrsta og fimmta bekk og barna í öðrum og fimmta bekk. Dæmigert svar
barns í fyrsta bekk við spurningunni: „Er það vel borgað starf?", var „Já, þeir vinna
vel". Börn í þriðja bekk svöruðu spurningunni: „Er hann ríkur?" „Já, hann fær góð
laun í vinnunni". Börn í fimmta bekk sýndu örlítið meiri þekkingu í sínum svörum
því þau svara sömu spurningu svona: „Nei, ekki mikið menntað fólk í þessu starfi
svona yfirleitt". Börn í þriðja bekk virðast standa nær fimmtubekkingum í stétta-
skilningi en börnum í fyrsta og öðrum bekk. í Töflu 1 er sýnt meðaltal og miðgildi
46