Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Blaðsíða 29

SIGRÚN AÐALBJARNARDÓTTIR, KRISTJANA BLÖNDAL
(Burns 1982). Þar sem úrtakið í rannsókninni er ekki bundið við börn sem eiga við
sérstaka hegðunar- eða tilfinningalega erfiðleika að etja (Francis 1988) er ekki vænst
sterkra tengsla á milli kvíða, neikvæðrar hegðunar og félagslegrar einangrunar
annars vegar og námsárangurs hins vegar.
AÐFERÐ
Þátttakendur
Þátttakendur voru 48 ellefu ára börn (24 stúlkur og 24 drengir) úr fjórum 6. bekkjum
í jafnmörgum grunnskólum í Reykjavík. Úr hverjum bekk voru 12 börn valin með
tilviljunaraðferð, 6 stúlkur og 6 drengir. Tveir grunnskólanna voru úr rótgrónum
hverfum en hinir tveir úr nýjum hverfum. Leitað var til skólastjóra um val á 6.
bekkjum.
Framkvæmd og matsaðferð
Samskiptahæfni
Að hausti til voru tekin viðtöl við hvert barn til að meta þroskastig hugsunar þess á
sviði samskiptahæfni. Þrír þjálfaðir aðstoðarmenn tóku viðtölin. Viðtölin fóru
þannig fram að börnunum voru sagðar fjórar sögur sem fjölluðu um ágreining sem
upp kom í skóla. Annars vegar var ágreiningur á milli nemanda og kennara og hins
vegar á milli tveggja vina eða vinkvenna. Dæmi um sögu þar sem fram kemur
ágreiningur á milli vinkvenna er sem hér segir: „Sigga og Dóra eru vinkonur. Dag
einn í skólanum eru þær að undirbúa leikrit. Dóra vill bjóða nýrri stelpu í bekknum
að vera með þeim í leikritinu en Sigga vill það ekki. Hún vill bara vera með vinkonu
sinn í leikritinu." Til að auðvelda börnunum að setja sig í spor aðalsöguhetjunnar
kom fram í kynningu viðtalsins að aðalsöguhetjan væri á sama aldri og af sama kyni
og barnið.
A eftir hverri sögu voru börnin spurð átta staðlaðra spurninga. Börnin voru
beðin um að: (1) skilgreina vandamálið í samskiptaklípunni; (2) lýsa líðan þátt-
takanda; (3) finna mögulegar leiðir fyrir aðalsöguhetju til að leysa vandann; (4)
velja bestu lausn; (5) sjá fyrir hugsanlega hindrun sem kæmi í veg fyrir farsæla
lausn vandans; (6) finna góða leið til að takast á við þann vanda; (7) meta áhrif bestu
lausnar fyrir líðan þátttakanda og (8) útskýra hvernig aðalsöguhetja veit að vandi er
leystur. Lögð var áhersla á að ekki væri um að ræða nein rétt eða röng svör heldur
væri tilgangur viðtalsins sá að kynnast hugmyndum viðmælanda um hvernig best
væri að leysa ágreining í samskiptum. Viðtölin voru hljóðrituð og skráð orðrétt.
Til að meta samskiptahæfni barnanna var leiðarvísir tekinn saman (Sigrún
Aðalbjarnardóttir o.fl. 1990). Svör barnanna við hverri spurningu voru metin á
ákveðin þroskastig eftir því hversu hæf börnin voru að aðgreina og samræma ólík
sjónarmið (Selman 1980). Þroskastigin eru eftirfarandi: stig 0 - hvatvísi; stig 1 -
einhliða; stig 2 - tvíhliða; og stig 3 - gagnkvæmni. Hvatvís aðferð er til dæmis sú ef
Sigga lemur Dóru fyrir að vilja hafa nýju stelpuna með. Einhliða aðferð væri að láta
27