Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Blaðsíða 111

HAFSTEINN KARLSSON
Ritun
Þær breytingar sem við gerðum á móðurmálskennslunni felast ekki síst í aukinni
ritun nemenda. Eins og komið hefur fram setjast þeir daglega við skriftir. Það er
mikilvægt að þeir skrifi á hverjum degi, því að þá leitar viðfangsefnið sífellt á hug-
ann. Hvenær og hvar sem er fer hugsunin að snúast um efnið. I skrifum sínum
vinna nemendur samkvæmt ritunarferlinu, sem við skiptum í sjö þætti:
1. Undirbúningur 5. Prófarkalestur
2. Skriftir 6. Hreinritun
3. Endurgjöf 7. Birting
4. Umritun
Oft er undirbúningurinn tímafrekasti þátturinn, einkum þó hjá eldri nemendum.
Þeir fá hugmynd sem þeir velta fyrir sér, leita e.t.v. í heimildum og ræða málið við
aðra. Á þessu stigi er vinna nemandans varla sýnileg þar sem hlutirnir gerast aðal-
lega í hugarfylgsnum hans. Þó byrja þeir fljótlega að punkta hjá sér og koma hugs-
unum sínum á blað þó að verkið sé ekki fullmótað í kolli þeirra. Það veltur á undir-
búningsvinnunni hversu langur tími fer í skriftirnar. Yfirleitt fer hluti af undirbún-
ingsvinnunni fram um leið og skrifað er. Skriftirnar geta því verið nokkuð tíma-
frekar. Að þeim loknum fær nemandinn kennarann eða bekkjarfélaga til að fara yfir
drögin með sér og koma með ábendingar um það sem gott er og það sem betur
mætti fara. Ef lítið er um breytingar er textinn einnig prófarkalesinn. Oft þarf þó að
umrita hann áður en það er gert. Áður en textinn er hreinritaður les kennarinn hann
yfir með nemandanum og hreinsar burt allar villur. Að síðustu er hann birtur á
einhvern hátt, lesinn upp, gefinn út í bók eða settur í möppu sem allir nemendur
hafa aðgang að.
Viðfangsefni
Viðfangsefni nemenda í ritun eru af ýmsum toga. Oft fá þeir sjálfir hugmyndir að
efni sem þeir vilja skrifa um en stundum þarf að hjálpa þeim. Á yngra stigi eru
ævintýri og reynslusögur vinsæl viðfangsefni. Á miðstigi vill þetta breytast. Þá hafa
nemendur lesið þó nokkrar skáldsögur og ritverk þeirra bera þess oft merki. Þeir
hafa náð talsverðri leikni í ritun, eru búnir að skrifa um sjálfa sig og sitt nánasta
umhverfi og ævintýrin finnst þeim of barnaleg. Þeir vilja fá verkefni við hæfi. Best
er að þeir finni þau sjálfir og oft gera þeir það. En stundum er eins og þeir séu búnir
að tæma þá sagnabrunna sem þeir hafa yfir að ráða. Ýmislegt getur gefið þeim hug-
myndir, t.d. bekkjarfélagarnir, lestur, frásagnir o.fl. Kennari þarf að koma með
verkefni þegar þörf er á og hann þarf að vera vakandi fyrir því að verkefni nemenda
séu í samræmi við getu þeirra og þroska. Eg nefni hér þrenns konar verkefni sem
reynast vel þegar allir brunnar virðast þurrir.
Þema
í þemaverkefnum eru allir að fást við sama viðfangsefnið en þó hver á sinn hátt.
Sem dæmi má taka þema um mannraunir. Það mætti vinna á eftirfarandi hátt:
L
109