Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Blaðsíða 90

KARL EÐA KONA - SKIPTIR ÞAÐ MÁL
ætlað að leika í lífinu (sbr. Smithers og Smithers 1984:87). Hugmyndir fólks um
kynhlutverk eru yfirleitt á þá leið að karlar séu sjálfstæðir og metnaðargjarnir en
konur viðkvæmar og umhyggjusamar (Eichler 1980:63). Það er frekar búist við því
að karlmenn takist á við störf sem reyna mikið á leiðtogahæfileika og styrk. Þetta
kann að ýta undir hugmyndir um yfirburði karla á ákveðnum sviðum og koma inn
vantrausti hjá konum á eigin hæfileikum, m.a. til að kenna unglingum. Sálfræðing-
urinn Matina S. Horner telur að við félagsmótun læri konur að árangur í samkeppni
samræmist ekki hugmyndum um kvenleika. Margir fræðimenn draga þessa skoð-
un hennar í efa. Þeir telja að um sé að ræða raunhæft mat kvenna á afleiðingum þess
að víkja frá því sem talið er kvenlegt. (Vander Zanden og Pace 1984:360-361)
Við teljum að þessar ólíku væntingar og hugmyndir geti orðið til þess að konur
treysti sér síður - og sé vantreyst - í kennslu á unglingastigi.
AÐFERÐIR OG GÖGN
Aðferðir
Til þess að komast að því hvort fólk telji að konur treysti sér síður en karlar í
kennslu unglinga og hvaða eiginleikum kennari á unglingastigi þurfi að búa yfir
lögðum við spurningar fyrir fjóra hópa: Nemendur 9. bekkjar grunnskóla, kennara,
kennaranema og skólastjóra.
Spurningalistar voru lagðir fyrir nemendur, kennara og kennaranema. Voru
þeir samdir með tilliti til ólíkrar reynslu þessara hópa og skipt í tvo til fjóra þætti
eftir því hvaða hópur átti í hlut. Allir listarnir höfðu þó einn sameiginlegan þátt sem
unninn var með hliðsjón af svokölluðum „karlmennsku- eða kvenleikakvarða".
Höfundur kvarðans er Sandra Bem og fjallar Margrit Eichler (1980:62-69) um hann
í bókinni The Double Standard.’
Spurningalistar
Úr kvarða Söndru Bem völdum við 24 þætti, 12 sem taldir voru kvenlegir og 12 sem
taldir voru karlmannlegir. Val okkar grundvallaðist á því hvaða orð mætti auðveld-
lega þýða yfir á íslensku þó svo að gera megi ráð fyrir því að fólk leggi misjafnan
skilning í orðin. Svarendur áttu að velja þrjá þætti, sem þeir teldu mikilvægt að
einkenndu kennara á unglingastigi, og þrjá þætti sem þeir teldu minnst mikilvæga
í fari hans. Því næst áttu þeir að setja einn þessara þátta efst á blað og annan neðst.
1 Viö gerð kvarða Söndru Bem flokkuðu þátttakendur 400 einkenni eftir því hvort þeim þótti þau einkenna
karlmenn eða kvenmenn. Niðurstöðurnar voru svo greindar og atriðin dregin út sem bæði kynin voru
sammála um að einkenndu annað kynið fremur en hitt. Þá voru tuttugu atriði valin sem flestir voru sammála
um að einkenndu fyrst og fremst karla og önnur tuttugu sem þóttu einkenna konur.
88