Uppeldi og menntun - 01.09.1993, Qupperneq 154

SOGUATLAS
stríðinu berjast menn um „Pusanbní" (kort 175), þar sem átt er við brúarsporð (í
þeirri táknrænu merkingu sem tíðkast í hernaðartali, þ.e. „stöðvar handan torfæru,
sem miklvægt er að vinna/halda til að geta sótt þaðan fram"). Eitthvað af þessum
hnökrum - og öðrum álíka - kann að stafa af villum í norska textanum, en í
vandaðri þýðingu er reynt að laga augljósa ónákvæmni frumtextans. T.d. býst ég
við að það sé úr frumtextanum komið að 11 000 fallnir Súdanir hafi verið „um helm-
ingur" af 50 000 manna her (bls. 97). Hér er bersýnilega eitthvað að, og ekki lengi
gert að fletta því upp að þarna eru báðar tölurnar réttar, en það voru fallnir og særðir
sem töldust um helmingur af hernum.
Ekki hafa þýðendur alltaf komið því fyrir sig hvað venja er að kalla söguleg
fyrirbæri á íslensku. Það er svosem aukaatriði hvort kjörfurstinn mikli er nefndur
„hinn mikli kjörfursti", en lakara þegar Efnahagsbandalag Evrópu er kallað
„Evrópska efnahagssambandið" (kort 168). Stundum er norskunni fylgt óþarflega
náið, t.d. þegar talað er um „kameldýr" fremur en úlfalda eða um „prússneska"
sigra og ósigra í stað sigra og ósigra Prússa (sem væri allt í lagi að bregða fyrir sig, en
lýsingarorðssambönd af þessu tagi eru hér notuð við flest tækifæri).
Norðmenn hafa að sjálfsögðu svipaðan hátt á því og við að nota stundum
norskan rithátt eða norskar nafnmyndir á nöfn í öðrum löndum, og þurfa þýðendur
að hreinsa það út. A þessu er stöku sinnum misbrestur. Landshluti nokkur, sem
löngum taldist til Finnlands, heitir t.d. Karelen á skandínavískum málum; það nafn
kemur hér óbreytt á kortum, en í lesmáli er notað rammíslenskt heiti: Kirjálaland, í
nafnaskrá hins vegar vægari íslenskun: Karelía. Hér hefur skort tíma til að samræma
í próförk. Akveðinn greinir norskunnar hefur líka sloppið í gegn í „Den kisalpínska
lýðveldið" (sem er víst yfirsjón í tölvuvinnslu; auk þess ætti fremur að rita sísal-
pínska, a.m.k. úr því að Cicero er kallaður Síseró) og „Ríki Almohadewa" (en rétti-
lega „Almohadar" í nafnaskrá; það er engu líkara en nafnaskrárnar hafi verið
þýddar sérstaklega og kylfa ráðið kasti hvort þær eru í samræmi við rithátt bókar-
innar sjálfrar).
Þannig mætti halda áfram enn um sinn að athuga dæmi um þau mörgu úrlausnar-
efni sem fylgja gerð bókar af þessu tagi. Ekki mega þau samt skyggja á aðalatriðið,
sem er það að Söguatlas er þörf og tímabær skólabók, hentug að stærð og gerð og að
ýmsu leyti þokkalega unnin. Við eigum eftir að hafa hennar mikil not.
Helgi Skúli Kjartansson er dósent
við Kennaraháskóla íslands.
152