Tímarit lögfræðinga - 01.12.1998, Blaðsíða 30

tryggðamál - formálar til notkunar þegar mælt er annars vegar fyrir griðum og
hins vegar fyrir tryggðum í því skyni að treysta sættir. Þessir textar eru í Stað-
arhólsbók, en eru ekki að öllu leyti samhljóða.
5. Rannsóknaþáttur
Hér getur að finna ákvæði um þjófnað, rán, rannsókn á stuldi, um töku verð-
mæta í misgripum, um reizlur, „um verpla kast og tafl“, þar sem bannað er að
leggja peninga undir í slíkum leikjum.
6. Um silfurgang og fjárlag
Fyrst er gerð grein fyrir silfurverði og hefst sá kafli á þessum orðum: „í þann
tíð er kristni kom út hingað til Islands gekk silfur í allar stórskuldir [,..]“.6 Síðan
fylgir kafli um fjárlag manna þar sem mælt er fyrir um innbyrðis verðhlutfall
varnings sem talinn er upp.
7. Um rétt íslendinga í Noregi
Þar er birtur samningur sem Islendingar gerðu við Ólaf konung helga um 1022,
en varðveitzt hefur meðal annars í Konungsbók, líklega í megindráttum eins og
hann var svarinn árið 1083 og ætla má að þá hafi verið skráður eins og áður getur.
2. RITUNARTÍMI STAÐARHÓLSBÓKAR
Ýmsar skoðanir hafa verið látnar í ljós um það hvenær þessi handrit hafi
verið skrifuð.7 Um ritunartíma Konungsbókar hefur verið nefnt tímabilið frá
1170-1300.8 Ljóst er þó að hún getur ekki verið eldri en frá 1216.9 Það má
marka af því að í bókina eru skráð nýmæli sem gerð voru eftir að Magnús
Gizurarson varð biskup, en hann tók við embætti árið 1216. Almennt eru
fræðimenn þeirrar skoðunar að bókin sé skrifuð um 1250, jafnvel ekki fyrr en
á árabilinu 1255-58.10 Um Konungsbók verður annars ekki fjallað sérstaklega
hér nema lauslega verður vikið að tilgangi með ritun hennar síðar.
6 Grágás Ib, bls. 192. Grágás (1992), bls. 476.
7 Ólafur Lárusson rekur skoðanir fræðimanna í formála ljósprentaðrar útgáfu Staðarhólsbókar í
Corpus Codicum Islandicorum Medii Aevi IX, 1936. „Preface“, bls. 8-11. Sjá einnig Pál Briem:
„U_m Grágás“, bls. 148-49; 156-57 og Grágás (1992), „Inngang“, bls. xii-xvi.
8 Ólafur Lárusson: Yfirlit yfir íslenzka réttarsögu, bls. 60-61.
9 Jón Sigurðsson: ísl. fombrs. I, bls. 74.
10 Ólafur Lárusson: Yfirlit yfir íslenzka réttarsögu, bls. 60-61. Sami: „Grágás", bls. 125-26.
Stefán Karlsson: „Kringum Kringlu", bls. 23. Sami: „Davíðssálmar með Kringluhendi", bls. 47-
48. Grágás (1992). „Inngangur", bls. xii-xvi. Stefán Karlsson hefur getið þess til að Þórarinn kaggi
Egilsson prestur að Völlum í Svarfaðardal hafi skrifað bæði Grágásarhandritin og að auki Kringlu
sem nánar verður sagt frá í lok þessa kafla, en hann „var klerkur góður og hinn mesti nytsemda-
maður til leturs og bókagjörða, sem enn mega auðsýnast margar bækur sem hann hefir skrifað
Hólakirkju og svo Vallastað". Laurentius saga biskups, bls. 2-3, sbr. einnig sögu Laurentius Hóla-
biskups. Biskupa sögur I, bls. 790. Ef miðað er við aldur Þórarins og gert ráð fyrir að hann hafi
skrifað bæði Konungsbók og Staðarhólsbók telur Stefán ólíklegt að Konungsbók sé skrifuð fyrr en
1255-58.
282