Tímarit lögfræðinga - 01.12.1998, Blaðsíða 77
óveruleg á hagsmuni kaupanda, eða seljandi hlaut að álíta að svo væri, þá getur
kaupandi ekki rift kaupið, nema hann hafi áskilið sér, að hluturinn yrði afhentur
sér á nákvæmlega tilteknum tíma. í verslunarkaupum er samkvæmt 3. mgr. 21.
gr. sérhver dráttur metinn verulegur, nema það sé aðeins lítill hluti hins selda,
sem afhending hefur dregist á. í 28. gr. kpl. er fjallað um greiðsludrátt af hálfu
kaupanda. Þar kemur fram í 1. mgr., að sé kaupverðið ekki greitt í tæka tíð, geti
seljandi valið milli þess að halda upp á hann kaupinu eða rifta það. Ef drátturinn
er óverulegur, verður kaupið þó ekki rift. í verslunarkaupum er sérhver dráttur
talinn verulegur.
A orðalagi þessara tveggja greina, þ.e. 21. og 28. gr. kpl., er nokkur munur.
Þegar um drátt á afhendingu söluhlutar er að ræða, er ekki hægt að rifta, ef
drátturinn hefur haft lítil áhrif eða óveruleg. Ef um greiðsludrátt af hálfu kaup-
anda er að ræða, þ.e. um er að ræða drátt á peningagreiðslu, getur seljandi ekki
rift, ef drátturinn er óverulegur. Helgast orðalagsmunur þessi af því, að matið á
greiðsludrætti er heldur strangara, þegar um drátt á greiðslu peninga er að ræða.
*
2.4.3 Þýðing sakar
I sérlögum, er varða einstakar samningstegundir, kemur fram, að sök getur
haft ákveðna þýðingu við mat á því, hvort kröfuhafa sé heimilt að rifta samning.
Má segja, að í því felist ákveðin vik frá þeirri meginreglu, sem áður er nefnd,
að hugræn afstaða skuldara skipti ekki máli við mat á því, hvort vanefnd teljist
veruleg eða ekki. Skulu hér tilfærð nokkur dæmi þessa úr löggjöf.
I 1. mgr. 76. gr. sigll. kemur fram, að komi skip of seint til fermingarhafnar eða um
aðra töf er að ræða af hálfu farmflytjanda, sé farmsamningshafa heimilt að rifta
samningi, ef farmflytjanda mátti vera ljóst við samningsgerðina, að töfin myndi
valda því, að farmsamningshafi næði ekki í verulegum atriðum tilgangi sínum með
flutningnum. Ef farmflytjandi á sjálfur sök á drættinum, getur farmsamningshafi rift
samningum, nema drátturinn sé óverulegur. í 1. mgr. 96. gr. sigll. kemur fram, að sé
farmsamningshafa ekki fengið skip til ráðstöfunar í tæka tíð eða um annan drátt sé
að ræða af hálfu farmflytjanda, er farmsamningshafa heimilt að rifta samningi, ef
farmflytjanda mátti vera ljóst við samningsgerðina, að töfin myndi valda því, að
farmsamningshafi næði ekki í verulegum atriðum tilgangi sínum með samningnum.
Ef farmflytjandi á sjálfur sök á drættinum, getur farmsamningshafi rift samningnum,
nema töfin sé óveruleg.
Upptalning þeirra tilvika í 60. og 61. gr. húsaleigul., sem heimila leigjanda
°g leigusala að rifta leigusamningi, veita vísbendingu um, að sök leigusala og
leigutaka getur skipt máli varðandi riftunarheimildina.
Þannig heimilar það leigutaka að rifta samkvæmt 4. tl. 1. mgr. 60. gr„ ef leigusali
gerir sig sekan um ítrekaða, verulega eða sviksamlega vanrækslu á skyldum sínum
til að halda leiguhúsnæði í leiguhæfu ástandi. Samkvæmt 8. tl. heimilar það leigutaka
að rifta, ef leigusali vanefnir frekar skyldur sínar samkvæmt leigusamningi eða lög-
unum á svo verulegan eða sviksamlegan hátt, að riftun af hálfu leigjanda sé eðlileg
329