Tímarit lögfræðinga - 01.12.1998, Blaðsíða 38
Þegar nú Þingfararbálkur Járnsíðu og Þegngildi hafði verið samþykkt sum-
arið 1271 voru þeir þættir Grágásar sem lutu að stjórnskipan þjóðveldisins og
þinghaldi auk Baugatals orðnir úreltir, en aðrir þættir - að frágengnum þeim
sem þegar hafa verið taldir - í fullu gildi og þannig stóð á aðeins einn vetur og
þá var samkvæmt framangreindri kenningu Grágásarhluti Staðarhólsbókar
skrifaður.
5. LÖGGJAFARSTARF í NOREGI
Þrátt fyrir ólíkar áherzlur eru fræðimenn almennt sammála um að Grágás-
artexti Staðarhólsbókar hafi verið skrifaður um það leyti sem íslendingar gengu
Noregskonungi á hönd með Gamla sáttmála 1262-64, eða á tímamótum þegar
vænta mátti gagngerðra breytinga á stjórnskipan landsins og raunar allri lög-
gjöf. Það vekur þá spurningu hver hafi verið tilgangurinn með því að rita laga-
texta sem óvíst var að hefði eitthvert frambúðargildi og gera hann jafn veglegan
úr garði og Staðarhólsbók ber með sér. Hér verður að hafa í huga að um þessar
mundir var að hefjast endurskoðun löggjafar í Noregi.
Hákon gamli var talinn lærður maður. Hann var lögfróður og lét bæta lögin,
eða eins og segir í Hákonar sögu sem Sturla Þórðarson samdi að því er talið er
á árunum 1264-65:
Hákon konungur lét í mörgu bæta lög og landsrétt í Noregi. Hann lét setja bókina, er
nú er kölluð hin nýju lög. Af tók hann öll manndráp og fóthögg. Engi skyldi sá þrífast
í landinu, er tæki annars manns eiginkonu. Ættvíg öll lét hann af taka, svo að engi
skyldi gjalda annars tilverka, nema bæta þeim, er lög segði (368 (332). kap.).41
Þessi nýju lög eru framan við Frostuþingslögin eldri.42 Hin lögin eru ríkis-
erfðalögin frá árinu 1260. Þau getur að finna í kristinrétti Gulaþingslaga hinum
yngri, líklega frá 1267 og í Járnsíðu, Kristindómsbálki, IV. kap. (sbr. 10. kap.)43
Magnús lagabætir, sonur Hákonar, tók við konungdómi í Noregi eftir lát
föður síns 1263. Hann hafði ekki setið lengi á konungsstóli þegar hann hóf end-
urskoðun allrar löggjafar Noregs. í Konungsannál er ýtarlegast greint frá upp-
hafi löggjafarstarfs hans:
1267. Lögtekin Gulaþingsbók sú er Magnús konungur lét setja.
1268. Lögtekin lögbók Upplendinga og Víkverja sú er Magnús konungur skip-
aði.
1269. Magnús konungur og Jón erkibiskup voru á Frostuþingi. Þá fékk Magnús
konungur samþykkt allra Frostuþingmanna að skipa svo Frostuþingsbók um
41 Konunga sögur, bls. 483.
42 Norges gamle love I, bls. 121-28.
43 Norges gamle love I, bls. 263 o.áfr., II, bls. 308 o.áfr., V, bls. 18 o.áfr. Sjá einnig Jámsíðu (1847),
bls. 15.
290