Tímarit lögfræðinga - 01.12.1998, Page 72

skuldaskipti aðila kæmust í lag. Skuldari greiddi kr. 500 þann 15. maí og aftur kr. 500
þann 28. júní. Lögmanni var falin innheimta bréfsins, og tilkynnti hann um gjald-
fellingu 11. júlí. Þann 20. júlí greiddi skuldari enn kr. 500, en eftir stóðu kr. 434,64.
Osannað þótti, að kröfuhafi hefði veitt greiðslum þessum viðtöku með fyrirvara um,
að hann myndi þrátt fyrir þær gjaldfella eftirstöðvar bréfsins. Hins vegar var talið, að
skuldari hefði ekki með greiðslum þessum, hvorki einni sér né öllum saman, leyst sig
undan greiðslu allra eftirstöðvanna, þegar af þeirri ástæðu, að hann hafði ekki með
greiðslum þessum greitt allt það, er hann skuldaði, og var gjaldfelling því talin
heimil.
Eins og áður segir er tilhneiging til að túlka gjaldfellingarákvæði þröngri
túlkun. I því sambandi má t.d. benda á H 1974 563. í því máli var gjalddagi
vaxta af handhafaskuldabréfi 10. janúar 1972. Skuldari greiddi ekki á gjald-
daga, þótt honum væri kunnugt um greiðslustað í tilteknum banka. Kröfuhafi
tók bréfið úr bankanum 2. febrúar og fól það lögmanni til innheimtu, en skuld-
ari geymslugreiddi vexti 4. febrúar. Eftir það var skuldari krafinn um greiðslu
kostnaðar við innheimtu vaxtanna í banka og um innheimtulaun lögmanns, ella
yrði bréfið gjaldfellt. í dómi Hæstaréttar sagði m.a., að skuldabréfið kvæði ekki
sérstaklega á um heimild til gjaldfellingar allra eftirstöðva þess vegna greiðslu-
falls innheimtulauna. Því var ekki talið sýnt fram á heimild til gjaldfellingar
gagngert fyrir þær sakir, og var gjaldfellingu því hafnað.
Ef skuldari ætlar með greiðslu af sinni hálfu eftir gjalddaga að forða gjald-
fellingu, verður greiðsluframboð hans að vera fullnægjandi til lúkningar
greiðslu þeirrar afborgunar, sem í gjalddaga er fallin, sbr. áðurreifaðan dóm í H
1938 96 og H 1957 559. í síðarnefnda dóminum var gjalddagi handhafaskulda-
bréfs 1. ágúst ár hvert. Ósannað þótti, að skuldari hefði fengið innheimtubréf
lögmanns fyrir gjalddaga 1. ágúst 1956. Skuldari móttók ábyrgðarbréf lög-
manns 6. september og greiddi þann 10. september 14.000 krónur, en átti að
greiða 18.000 krónur. Eftirstöðvamar, 4.000 krónur, greiddi hann ekki fyrr en í
dómi 10. janúar 1957. Vanskil þessi ollu því, að öll skuldin var í gjalddaga fallin
og umbeðið fjárnám fyrir þeirri fjárhæð var látið ná fram að ganga.
Kröfuhafi getur ekki bundið viðtöku greiðslu af sinni hálfu neinum þeim
skilyrðum, sem ekki leiða af samningi aðila. Geri hann það, er um viðtökudrátt
af hans hálfu að ræða, sem aftur leiðir til þess, að gjaldfelling er ekki heimil,
sbr. áðurreifaðan dóm í H 1981 26, þar sem kröfuhafa var talið óheimilt að
tengja greiðslur skuldabréfs þess, er um ræddi í málinu, við greiðslu annarrar
kröfu.
2.3.3.2 Gjaldfelling eftirstöðva kaupsamningsverðs
Þegar kaupsamningur er gerður um fasteign, er að jafnaði hluti kaupverðsins
greiddur með útgáfu veðskuldabréfs til langs tíma fyrir eftirstöðvum kaup-
verðsins, þ.e.a.s. eftirstöðvum útborgunar og yfirtekinna lána. Algengt er, þegar
kaupandi telur, að seljandi hafi ekki efnt skyldur sínar samkvæmt kaupsamn-
ingi, t.d. vegna þess að eignin er gölluð, að hann grípi til þess ráðs að neita að
324