Tímarit lögfræðinga - 01.12.1998, Qupperneq 74

Ef gallakrafa seljanda er hærri en sem nemur gjaldfallinni afborgun, getur kaup-
andi haldið eftir greiðslum, t.d. með skuldajöfnuði, sbr. H 1989 1610. Dóm-
stólar virðast leggja til grundvallar, að gjalddagi fyrstu afborgunar samkvæmt
hinu óútgefna eftirstöðvabréfi þurfi að vera kominn svo að seljandi geti beitt
því úrræði að gjaldfella eftirstöðvar bréfsins. Sjá H 1987 534.
H 1986 1702. Kröfu seljanda um gjaldfellingu var hafnað. K greiddi seint síðasta
hluta útborgunar og greiddi ekki fyrstu afborgun af eftirstöðvabréfi því, sem hann átti
að gefa út. í dómi Hæstaréttar sagði, að K hafi á þessum tíma átt skaðabótakröfu á
hendur S, en þó ekki jafnháa og nam gjaldfallinni afborgun og vöxtum. Þessi munur
nægði þó ekki til að skapa S rétt til þess að fá allar eftirstöðvarnar greiddar, heldur
aðeins þær, sem í gjalddaga voru fallnar.
H 1987 534. Fyrsti gjalddagi eftirstöðvabréfs var 20. ágúst 1985, en S hóf málssókn
með gjaldfellingarkröfu á hendur K þann 21. júní. Undir rekstri málsins, þ.e. þann 4.
september 1985, bauð K fram fyrstu greiðslu afborgunar og vaxta. í dómi var það
lagt til grundvallar, að þótt nokkuð hefði verið komið fram yfir fyrsta gjalddaga og
greiðslan boðin fram á skrifstofu lögmanns K, var gjaldfellingarkrafan ekki tekin til
greina. Hins vegar var K dæmdur til að greiða S þær fjárhæðir, sem vera áttu afborg-
anir 20. ágúst 1985 og 20. ágúst 1986. Einnig var K dæmdur til þess að gefa út
skuldabréf fyrir eftirstöðvunum miðað við 20. ágúst 1986.
H 1989 1610. K krafði S í dómsmáli um skaðabætur vegna galla. í dómi sagði, að K
hefði ekki greitt af eftirstöðvabréfi í reiðufé, heldur skuldajafnað greiðslum við
bætur, sem hann hefði þá talið sig eiga. S hafi mótmælt skuldajöfnuði og lýst yfir
gjaldfellingu eftirstöðvabréfsins. Þá segir, að mat á gallanum hafi legið fyrir, þegar
skuldajöfnuði var lýst yfir. Tjón K samkvæmt matinu nam mun hærri fjárhæð en
gjaldföllnum afborgunum ásamt vöxtum. Var K því talið heimilt að nýta bótakröfu
sína til skuldajafnaðar, og af því leiddi, að lagaskilyrði gjaldfellingar voru ekki talin
vera fyrir hendi.
Hugræn afstaða seljanda kann að skipta einhveiju máli í sambandi við heim-
ild hans til gjaldfellingar. Er þá haft í huga, að seljandi geti ekki gjaldfellt, þótt
um verulegan greiðsludrátt af hálfu kaupanda sé að ræða, ef hann hefur sjálfur
haft svik í frammi. Sjá til athugunar um það efni H 1985 1284, þar sem krafa S
um gjaldfellingu var hafnað m.a. með vísan til þess, hvemig atvikum málsins
var háttað.49 Sami dómur bendir einnig til þess eins og áður er rakið, að það geti
eftir atvikum einhverju skipt, ef kaupsamningur hefur ekki að geyma ákvæði
49 í H 1985 1284 hagaði þannig til, að jörð var seld árið 1981, og var ræktað land hennar þá sagt
70 hektarar, en reyndist við mælingu eftir kaupin 52 hektrarar. Seljandinn hafði átt jörðina frá 1963-
1981 og þann tíma aukið ræktanlegt land hennar úr 9 hektumm í 52 hektara. Var talið, að honum
hafi því átt að vera ljóst, að upplýsingar í kaupsamningi um stærð ræktaðs lands jarðarinnar vom
ekki réttar. Var kaupandi því talinn eiga rétt til skaðabóta vegna þess, hve miklu skeikaði um
túnstærðina. Kröfu S um gjaldfellingu var hafnað, en K dæmdur til þess að greiða S mismun á
skaðabótum, sem honum vom ákvarðaðar og greiðslum, sem hann átti að inna af hendi.
326