Tímarit lögfræðinga - 01.12.1998, Side 70

hverja afhendingu, en svo verður dráttur á greiðslu andvirðis, sá er meta má veru-
legan eftir fyrri málsgrein 28. gr„ þá á seljandi rétt á að rifta kaupin á öllu því, er
síðar skyldi afhent, nema engin ástæða sé til að óttast, að drátt muni aftur að höndum
bera. Þetta á sér stað, þó að seljandi geti ekki samkvæmt síðari hluta 28. gr. rift
kaupið er kemur til þeirrar sendingar, sem andvirði dróst fyrir.
í 9. gr. laga nr. 75/1997 um samningsveð (svl.) er fjallað um eindögun veð-
kröfu, þ.e. tilgreind eru í ákvæðinu þau tilvik, sem heimila veðhafa að krefjast
eindögunar veðkröfu sinnar, þótt ekki sé kominn gjalddagi kröfu. Meðal tilvika,
sem heimila slíka eindögun, er samkvæmt a. lið 1. mgr. ákvæðisins það, þegar
skyldan til greiðslu vaxta og afborgana hefur verið vanefnd verulega. í athuga-
semdum greinargerðar með frumvarpi til svl. segir, að það eitt nægi ekki, að
farið hafi verið fram úr gjalddaga, heldur verði greiðsludráttur að vera þannig,
að hann veiti heimild til uppsagnar, en um mat í þeim efnum verði að vísa til
almennra riftunarreglna, þar sem heildarmat á aðstæðum verði látið ráða. Jafn-
framt er tekið fram, að í réttarframkvæmd hér á landi hafi myndast ákveðnar
reglur um eindögun eftirstöðva skulda, þegar skuldari eða veðþoli vanefnir
skyldur sínar, og komi lögfesting 9. gr. svl. ekki til með að breyta ólögfestum
gildandi rétti að þessu leyti.47
Við mat í þeim efnum, hvort atvik heimili eindögun allra eftirstöðva skuldar,
er til margra atriða að líta, og verður heildarmat á aðstæðum að ráða, sbr. þau
sjónarmið að baki 9. gr. svl., sem áður eru rakin. Meðal atriða, sem verulegu
máli skipta, er lengd þess tíma, sem greiðsludráttur varir. Sjá um það efni t.d.
H 1979 211, en þar var gjalddagi afborgunar samkvæmt tilteknu handhafabréfi
1. júní 1977. Skuldari fékk greiðslukröfu frá banka 10. júní og kom í bankann
15. júní til að greiða, en þá hafði bréfið verið tekið úr bankanum. Skuldari
geymslugreiddi þá gjaldfallna afborgun daginn eftir, þ.e. 16. júní. I dómi meiri
hluta Hæstaréttar sagði, að skuldari hefði að vísu ekki greitt tafarlaust, eftir að
hann fékk vitneskju um greiðslustað, en greiðsludráttur hefði þá ekki verið
slíkur, að gjaldfelling hafi verið heimil. Eins getur skipt máli, hversu stór hluti
skuldar er í vanskilum, sbr. til athugunar um það efni H 1938 96, H 1941 277
og H 1957 559.
H 1980 1974. Gjalddagi afborgana samkvæmt handhafaskuldabréfi var 1. mars
1978. Bréfin voru til innheimtu í banka, en ósannað þótti, að skuldara hefði verið
vísað á þann greiðslustað fyrr en honum barst bréf, dags. 29. mars, þar sem tilkynnt
var um gjaldfellingu allra eftirstöðva bréfsins. Skuldari greiddi gjaldfallna afborgun
5. apríl. í dómi meiri hluta Hæstaréttar var staðfest sú niðurstaða héraðsdóms, að
gjaldfelling allra eftirstöðvanna hefði ekki verið heimil.
47 Alþt. 1996, þskj. 350, bls. 33. í athugasemdum greinargerðar segir einnig, að ákvæði 1. mgr. 9.
gr. svl. hafi f raun á sér einkenni frávíkjanlegrar uppsagnarreglu, og sé efni hennar því ekki tak-
markað við það eitt að reisa skorður við uppsagnarákvæðum, sem of langt ganga. í því felist, að
þótt hefðbundið uppsagnarákvæði skorti í veðbréf, verði ákvæðum svl. beitt sem heimild til upp-
sagnar, t.d. við verulegan greiðsludrátt.
322