Tímarit lögfræðinga - 01.12.1998, Blaðsíða 84

Hafnarfirði. Er greiða skyldi fyrstu afborgun og vexti samkvæmt bréfinu, hafi þau
mistök orðið af hálfu bankans, að P var aðeins krafinn um hluta greiðslunnar, sem hann
innti síðan af hendi. Ekki væri ástæða til að ætla, að P hafi skort vilja eða getu til að
greiða hina gjaldföllnu fjárhæð. Því yrði að telja, að Ó hafi ekki að svo komnu getað
krafið P um greiðslu á öllum eftirstöðvum skuldabréfsins auk vaxta.
Ætla verður, að vilja- og hæfnireglunni verði beitt, hvort heldur sem vanefnd
skuldara er að rekja til misskilnings um staðreyndir eða misskilnings um laga-
atriði, og ekki útilokar það beitingu reglunnar, þótt þriðji maður sé valdur að
mistökunum, sbr. H 1983 963. Þá verður reglunni einnig beitt, hvort sem um er
að ræða þekkingarleysi skuldara á tilvist skyldunnar sem slíkrar eða þekk-
ingarleysi hans varðandi efni og inntak skyldunnar.64 Um beitingu vilja- og
hæfnireglunnar sjá einnig H 1993 1014.
H 1993 1014.1 keypti árið 1989 50% eignarhluta í húsi við Laugaveg í Reykjavík af
J og fjórum bömum hans. Hluti kaupverðs var greiddur með þremur skuldabréfum,
sem I gaf út til J og tryggð voru með veði í hinu selda. Gjalddagi skuldabréfanna var
15. nóvember ár hvert, í fyrsta sinn 15. nóvember 1989. Skuldabréfin voru til inn-
heimtu í útibúi íslandsbanka í Bankastræti í Reykjavík, og þar innti I af hendi fyrstu
tvær afborganir af bréfunum, þ.e. á árinu 1989 og 1990. Þriðja afborgunin var hins
vegar greidd inn á geymslureikning í Búnaðarbanka íslands að Laugavegi 3 í
Reykjavík. I kvaðst hafa tilkynnt syni J urn geymslugreiðsluna, en J kvaðst fyrst hafa
fengið vitneskju um hana í síðustu viku marsmánaðar 1992, og síðan símbréf 1. apríl
1992, þar sem upplýsingar um geymslugreiðsluna hafi komið fram. J kvaðst hafa
gefið I kost á að koma bréfunum í skil með greiðslu á dráttarvöxtum frá gjalddaga til
greiðsludags, en því hafnaði I. Þá gjaldfelldi J skuldabréfin og krafðist nauðungar-
sölu á hinni veðsettu eign. I bauðst til að gera bréfin upp miðað við 6. maí 1992, en
því hafnaði J. I héraðsdómi segir, að málið snúist um það, hvort heimilt hafi verið að
gjaldfella bréfin, sem öll hafi verið nafnbréf og borið með sér heimilisfang kröfu-
hafa. I haldi því fram, að hún hafi ekki fengið greiðsluseðil frá íslandsbanka, þegar
kom að þriðja gjalddaga, og því hafi sér verið heimilt að geymslugreiða. Þá segir í
héraðsdómi, að til þess verði að líta, að I hafi tvisvar áður greitt af skuldabréfunum
á þeim stað, þar sem bréfin voru til innheimtu. Hafi henni því ekki getað verið
ókunnugt um greiðslustað bréfanna, auk þess sem þau hafi borið með sér, hver kröfu-
eigandi var. 1 hafi því alltaf verið heimilt að snúa sér til kröfueiganda með greiðslu,
ef vafi lék á, hver greiðslustaður var, en meginregla um nafnbréf sé, að skuldara beri
að koma greiðslu til kröfuhafa. Ekkert hafi komið fram um það í málinu, að kröfu-
eigandi hafi ekki viljað eða ekki getað tekið við greiðslu frá skuldara. Með vísan til
þessa taldi héraðsdómur, að ekki hefðu verið skilyrði til geymslugreiðslu, og því hafi
kröfueiganda verið heimilt að gjaldfella skuldina og krefjast nauðungarsölu á hinni
veðsettu eign í kjölfar þess. í ljósi þessa taldi héraðsdómari, að ómerkja bæri þá
ákvörðun sýslumanns að stöðva frekari framgang nauðungarsölu hinnara veðsettu
eignar. I dómi Hæstaréttar segir, að fallast megi á athugasemdir héraðsdómara um
eðli geymslugreiðslu, en hér komi þó fleiri atriði til skoðunar. Greiðslustaðar hafi
64 Sjá nánar um vilja- og hæfniregluna Bernhard Gomard: Obligationsret I, bls. 113-114.
336