Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1924, Qupperneq 51
51
353,2g, stá 37,2, stanz 364,n, straff 354,s, strax 317,2, svoddan
13,3 (o. v.), tilgefa (= fyrirgefa) 25,4, lón 350,8, trón 212,4,
trúlofaður 45,«, uppfylla(st) 135, upplýsa 117,«, upplýsing 342,i,
uppstá 353,c, útsriikkaður 353,a, ysopus 155,2, þann (= sá)
8,r. (o. v.), þéna 36,7 (o. v.), þenkja 226,n. Auk þessa er að
hætti þeirrar tíðar hver notað í stað tilvísunarfornafns (áhrif
úr latínu og þýzku). Öllu fleiri orð en þetta tekur þessi flokkur
ekki yfir í sálmabókum Guðbrands byskups, og þarf engum
að blöskra, með þvi að mörg þeirra eru gömul i ritmáli,
sum haldast enn í dag og flest eða öll voru talin góð og
gild islenzka á þessum tíma.
Til eru sálmar, sem frá upphafi til enda eru eitt kafald af
rímleysum, mállýtum, smekkleysum og rugli í hljóðfalli, en
ekki eru þeir margir (sjá t. d. Gbr. 17, 18, 85, 115). Til eru
og erindi ófimleg og smekklaus, t. d. um getnað Krists (t. d.
Gbr. 1,3, 8,4, 12,2—s), þó að bót sé í því, að sumir þýzku
frumsálmanna séu engu smekklegri. Benda má og á klunna-
skap í hugsun og óvandað orðaval samfara smekkleysi (»for-
húðarlyst« 35,s, »máltíð fróm« 56,11, sbr. enn fremur 157,3, 179,13
o. s. frv.). En benda má og á prýðilega orkta sálma og hjart-
næma, sem vér vitum, hverjir hafa orkt eða þýtt (sira Einars
Sigurðssonar og síra ólafs, sonar hans, Magnúsar prúða,
Bjarna skálda, sira Nikulásar Narfasonar, síra Rafns Þor-
valdssonar), og aðra, sem vér vitum ekki, hverjir hafa þýlt
(sbr. t. d. Gbr. 353). Myndu ýmsir þeirra þykja hjartnæmir
enn og vel sönghæfir. Og þó að Guðbrandi byskupi hafi ekki
tekizt að öllu að fylgja frumreglum þeim, er hann setti í
þessu efni, þá er það vorkunnarmál; þeir, sem skilja, hví-
líkur vandi hvildi á byskupi og aðstoðarmönnum hans, munu
framar líta á það, sem vel er gert, og hylst þá hitt að nokkuru.
Með ýmsum hætti má skipta bókmenntum jafnan. Auð-
vitað gildir sama um bókmenntir siðskiptaaldar vorrar. Þó
mætti fremur öðrum tímabilum þykja eiga vel við þar þrenns
konar höfuðskipting: Þjóðlegar menntir, þýðingar útlendra
rita og loks samruni hvorra tveggja. Enginn vafi getur leikið
á þvi, livar skipa skuli sálmum í bókum Guðbrands byskups.
Bannsóknir þær, er hér fara á eflir, leiða það í Ijós. Þeir
eiga nálega að öllu heima í öðrum flokki. Af 379 sálmum,
sem samtals eru í sb. og gr. byskups, eru 346 beint raktir
?, “í erV?ra ,heinillda> sem sýndar eru, en að auki virðast
þyddir 12 salmar (Gbr. 157—8, 175, 177, 207, 227, 329, 334,
343—4, 376, 378), þótt ekki verði þar með vissu bent á út-