Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Page 20

18
ur á milli greint, livað sé erft og livað áunnifí. Menn segja
raunar iðulega um börn á unga aldri, að þau líkist hinum
og þessum ættingja sínum, og er þá þar með gefið i skyn,
að þau hafi erfl eitthvað líkt eða svipað honum eða þá bein-
línis frá honum, ef um foreldrið er að ræða. En venjulega
er þetta hjal manna mjög á reiki og sínu sinni Iivað. Því
verður þó ekki neitað, að mjög snemma fer að bera á ein-
hverskonar skapferli hjá barninu, liverflyndi eða staðlvndi,
góðlyndi eða stórlyndi, eftirtekt eða eftirtektarlevsi, greind
eða greindarlevsi, og má sennilega að mestu leyti rekja þetta
til upplagsins eða eðlisfarsins. En mjög snemma fer og
uppeidið að láta til sín taka. Það er farið að venja börnin
á hitt og þetta, kenna þeim, aga þau og siða. En börnin
bregðast mjög misjafnlega við þessu; sum taka því vel, en
önnur illa, enda er það liinn mesti vandi að ala upp börn
svo, að það beri góðan árangur. Margir ætla, að það sé nóg
að sjá um, að börnin skorti ekki neitt, hafi í sig og á og eitl-
hvað til að skemmta sér við; svo þurfi þau að fara í ein-
hvern skóla, læra eitthvað og þá helzt eitthvað gagnlegt, og
þar með sé uppeldinu lokið. En þetta er liinn mesti mis-
skilningur. Fátt er jafn-vandasamt og gott uppeldi. Og vilji
menn, að börn verði að vönduðum, duglegum og góðum mönn-
um, verða menn að beita við það hinni mestu kostgæfni,
bæði í skólum og' heimahúsum, því að uppeldið er fólgið í
þjálfun hinna meðfæddu hæfileika og i því að samhæfa þá
svo hvern öðrum, að úr því verði heilbrigð, þróttmikil og
góð skapgerð.
5. Skyldur foreldra og fræðara. Það er skylda foreldra og
fræðara að sjá börnum og unglingum fvrir sem flestu af
þvi, sem leitl getur þau til líkamlegs, siðferðilegs og and-
legs þroska. Ber fvrst og fremst að gæta líkamlegrar heil-
brigði barnanna og sjá þeim fyrir hollri likamsrækt. Þá er
einkum foreldrum og öðrum aðstandendum ællað að aga
og siða börnin, kenna þeim almenna mannasiði, girða fyrir
ljótt tal og leiðinlega hegðun og revna að þroska með þeim
og innræta þeim ýmsa siðferðilega eiginleika, svo að þau
geti orðið að félagshæfum, siðferðilegum einstaklingum. Og
loks er ætlazt til, að börnunum sé kennt alll það, sem lífs-
starf þeirra sjálfra og lífið i þjóðfélaginu útheimtir, og þá
helzt þannig, að það verði ekki dauður utanbókarlærdóm-
ur, heldur eitthvað, sem hörnin skilja og vilja og hafa sjálf
gaman af. Því að auðvitað verða hörnin sjálf að hjálpa til