Hugur - 01.01.1994, Blaðsíða 101

HUGUR
Meinbugur á rökleiðslu
99
einfaldlega ákveðið á annanhvorn veginn sem stefnumál, því að
„ummyndun" er íðorð í þessu samhengi. Ég tel það skynsamlegustu
stefnuna — þá stefnu sem villir minnst — að segja „nei“: reglan sjálf
ummyndast ekki við slfka uppgötvun, heldur breytast aðeins
hugmyndir okkar um hvar hún á við og hvar ekki. Sá sem segir hið
gagnstæða gefur til kynna (eða varðveitir þann dulda hleypidóm) að
almenn sannindi eða regla, hvort heldur í vísindum, siðferði eða
lögum, eigi að vera (eða sé yfirleitt) alhæfing með ótakmarkað
umfang. Ef svo væri mundi uppgötvun takmarkana á umfangi jafn-
gilda þeirri uppgötvun að alhæfingin sem við töldum gilda sé gölluð.
Ur því mætti bæta með þvf að fella undantekningarnar, eins og
takmarkanir á umfangi, inn í regluna. Það væri ummyndun á reglunni.
Sjálfur held ég að í vísindum, lögum og siðferði sé umfang almennra
reglna yfirleitt, ef ekki alltaf, óvíst, og því sé bezt að láta lönd og leið
allt farganið sem fylgir þeirri skoðun að þær séu eða gætu verið
alhæfingar með ótakmarkað umfang. Því er hyggilegra að segja, að
minnsta kosti í mörgum tilfellum, ^ að reglan sé óbreytt en ekki
ummynduð, en á hinn bóginn hafi skilningi okkar á umfangi hennar
eða gildissviði farið fram við uppgötvanir okkar á undantekningum.
VI
Stundum getur það brugðizt að almenn sannindi leiði af sér einstök
tilfelli sín af öðrurn ástæðum en þeim sem við höfum nú hugað að.
Lítum á þau sannindi að kjúklingar hafa vængi. Við tökum þetta ekki
aftur vegna þess eins að fáeinir kjúklingar hafa misst vængi sína í
áflogum eða slysum, né heldur vegna þess að einstaka sinnum kemur
llie Criminal Law, (Boston: Little, Brown & Conipany, 1978), s. 810-812.
Röksemdir hans eru ekki fyllilega sannfærandi eins og hann setur þær fram.
Kannski er ástæðan sú að hann gengur að því vísu hljóðalaust að alhæfar reglur séu
skilyrðislausra alhæfingar. Ef við gerum þann greinarmun sem mælt er rneð hér í
þessari ritgerð mætti segja t' staðinn að afsakanir takmarki umfang ákvæða
hegningarlaganna, en réttlætingar dragi úr manti þeirra (sjá §VI). 1 hvorugu
tilfellinu er þörf á því að segja að lagaákvæðið sé ummyndað, eins og ég færi rök
að í þessari málsgrein í meginmáli. Og það er rík ástæða til efasemda um að
alhæfar reglur séu skilyrðislausra alhæftngar.
13 Það verður að fjalla á öðrum vettvangi um þær spumingar hvcr þessi tilfelli eru, og
hvemig má þekkja þau. En hver sem lætur freistast til að taka afstöðu áþekka minni
kemst ekki hjá að svara þeim.