Hugur - 01.01.1994, Blaðsíða 21

HUGUR
Aðferðafrœði í anda Rawls
19
andstæðinga sem maður verður að reyna að sannfæra. Eins og ég
mun ræða nánar í kaflanum um aðferð hér að neðan, þa beinast
réttlætingarrök að þeim sem maður deilir með nægjanlega mörgum
„fgrunduðum siðferðisdómum“. Því er tilgangur réttlætinga sá að
sýna þeim sem þegar fellst á þessa dóma fram á að hann verði
einnig að fallast á tilteknar niðurstöður, reglur eða kenningar, sem
kunna að vera umdeildari.
Það sem leggja ber mesta áherslu á undir yfirskriftinni „hug-
mynd um réttlætingu" er að okkur aðferðafræðilegum Rawls-
sinnum finnst hvorki gagnlegt né áhugavert að reyna að snúa and-
stæðingi — eins og efahyggjumanni, þeim sem hafnar siðfræði, eða
fullkomlega sjálfselskum siðleysingja eins og Þrasýmakkosi —
sem neitar að fallast á nokkurn, eða hafnar flestum, af ígrunduðum
siðferðisdómum okkar. Þess vegna finnum við enga sérstaka hvöt
hjá okkur til að réttlæta siðferði í sjálfu sér gagnvart þeim sem
skynja ekki þegar mátt þess.14 Að þessu leyti víkja aðferða-
fræðilegir Rawlssinnar mjög frá því sjónarhorni á réttlætingar í
siðfræði sem lítur á spurninguna „af hverju að breyta rétt?“ sem
upphafspunkt siðfræðinnar og hefur verið ríkjandi frá tímum
Platóns til Hobbes, Humes og Kants og fram á daga Habermas og
Apels. Þess í stað göngum við út frá því sem gefnu að bæði við
sjálf og andstæðingar okkar viljum breyta siðferðilega og leitast
við að réttlæta stofnanir sem hæfa siðmenntuðu samfélagi með
siðfræðilegri samræðu. Loks göngum við út frá því að ágreiningur
okkar felist í hverjar séu viðeigandi reglur og lögmál slíks
samfélags.
Þessi síðasta forsenda er svo útbreidd meðal þeirra sem
aðhyllast aðferðafræði í ands Rawls að ég efast um að nokkur hafi
13 Rawls, „The Idea of an Overlapping Consensus," Oxford Journal of Legal
Sludies 1 (1987), s. 1. Sjá einnig eftir Rawls, „The Domain of the Political and
Overlapping Consensus," New York University Law Review, 64 (1989), s. 251.
14 Rawls gerir sjálfur mjög skýra grein fyrir því að frjálslyndisstefna hans í
stjórnmálum gerir ráð fyrir: a) að siðferðileg þekking sé aðgengileg hverri
sanngjamri manneskju með samvisku, b) að það siðferði sem nauðsynlegt er
leiði af mannlegu eðli ásamt þeim kröfum sem samlíf okkar í samfélagi gerir,
og c) að í eðli okkar sé nægjanleg hvatning til þess að við hegðum okkur eins og
við eigum að gera án þess að til þurfi að koma ytri hótanir eða tálbeita. Sjá
Polilical Liberalism, s. xxvi-xxvii.