Hugur - 01.01.1994, Blaðsíða 38

36
Sigríður Þorgeirsdóttir
HUGUR
koma á nýrri tegund félagslegrar samstöðu sem vinnur gegn eyðingar-
nrætti einstaklingshyggjunnar án þess að grafa undan róttækri fjöl-
hyggju nútíma samfélaga?"2
Fljótt á lilið sýnist þessari gagnrýni svipa lil skoðana femínista í
ýmsum meginatriðum. Til að gera hugsjónir um umönnun og sam-
ábyrgð að raunveruleika leitast femínistar við að sýna fram á pólitískt
mikilvægi samfélagshópa, hvort senr um er að ræða mismunandi
hagsmunahópa eða fjölskylduna. Auk þessa hafa femínistar, eins og
samfélagssinnar, lagt áherslu á þýðingu mannlegra samskipta og sam-
félags fyrir þroska einstaklingsvitundarinnar. Það viðhorf frjálslyndra
að einstaklingurinn sé sjálfráður handhafi óhlutbundinna réttinda og
altækra lögmála er þannig að þeirra mati afurð karllcgs gildismats og
kemur illa heim og saman við það sem einkennir mannleg samskipli.
Samfélagssinnar og femínistar eru sammála um að viðhorfi frjáls-
lyndra til sjálfsins, eins og það birtist í bók Rawls, Kenning um
réttlœti, sé ábótavant. Þar er sjálfið slitið úr sínu rétta samhengi og er
ekki í neinum tengslum við þann samfélagslega veruleika sem mótar
alla sjálfsvitund. Ólíkt þeirri kantísku hugmynd um sjálfið, sem Rawls
setur fram í kenningu sinni um „upphafsstöðuna"3, og gerir ráð fyrir
að til sé sjálf að baki þeim markmiða sem það setur sér, halda sam-
félagssinnar því fram að í kjarna sjálfsvilundar okkar sé ávallt að finna
einhverjar hvatir sem sýni að veigamikil markmið séu órjúfanlegur
hluti af sjálfmu.
Þó ber að hafa í huga að ekki er hægt að smætta alla gagnrýni
femínista niður í afstöðu, sem við fyrstu sýn líkist gagnrýni sam-
félagssinna. Margbreytileiki femínískra kenninga útilokar slíkt, sér-
staklega ef horft er til pólitískra aðgerða og viðhorfa. Af þeim sökum
mun ég einbeita mér að gagnrýni femínista innan siðfræði og stjórn-
málaheimspeki, sem í upphafi var undir mestum áhrifum frá
bandaríska þroskasálfræðingnum Carol Gilligan. Hugmyndir hennar
um siðfræði og sú gagnrýni sem þær sættu, fela í sér suma meginþætti
femínískrar gagnrýni eins og hún hefur þróast undanfarin tíu ár.4
2 A. Honneth, „Individualisierung und Gemeinsschaft", Kommunitarismus in der
Diskussion, C. Zahlman ritstj. (Berlin: Rotbuch, 1992), s. 23.
3 Sbr. J. Rawls, A Theory of Justice (Oxford: Oxford University Pr., 1971), 3. kafli.
4 Sjá C. Gilligan, In a Different Voice. Psychological Theory and Women's
Development (Cambridge, Ma., 1982).