Hugur - 01.01.1994, Blaðsíða 50

Hugur - 01.01.1994, Blaðsíða 50
48 Jóhann Páll Árnason HUGUR á óræðari sigur lýðræðisins og ekki var annarra kosta völ en að viður- kenna möguleikann á þróun markaðskerfis samhliða stjórnmálum í anda valdboðshugsunar. Ef niðurstaðan var sú að markaðshagkerfi væri eini valkosturinn var engum vandkvæðum bundið að ímynda sér ólýðræðislega stjórnarhætti. En aðlögunin að alþjóðlegu markaðshag- kerfi reyndist skjótt mun erfiðari og varhugaverðari en fylgismenn þeirrar þróunar áttu von á. Þrátt fyrir að erfitt sé að stöðva markaðs- væðinguna þegar hún hefur á annað borð skotið rótum, þá er engin trygging fyrir því að hún leiði til varanlegra lausna á efnahagsvanda þeirra þjóðfélaga sem í hlut eiga. Tálsýn nýfrjálshyggjunnar um skyndilækningu með raflostsmeðferð (sem er ný útgáfa af „stóra framfarastökkinu") hefur fallið mjög í álili og margir þeir sem áður féllust gagnrýnislaust á þessa leið hafna henni nú. f kjölfar dvínandi bjartsýni bæði um lýðræði og markaðsbúskap hefur borið æ meira á þjóðernisöflum í fyrrverandi ríkjum kommúnista og stafar af þeim meiri ógn en fyrr. Menn eru þó hikandi að viðurkenna þetta sem þriðja þáttinn í „vesturvæðingunni“ — aðlögun fyrrum kommúnistaríkja að vestrænum þjóðfélagsháttum. Að halda því fram að ættflokka- og þjóðerniskennd sé að blossa upp aftur, felur þá staðreynd að þjóðerniskennd og valdauppbygging sem þróaðist í þjóðríkjum Vesturlanda og gætir þar sumpart enn, er nú fyrst farið að verða vart á svæðum þar sem þeirra gætti lítt áður og þar sem enn er við sögulegar hindranir að eiga. „Umbreyting“ fyrrum kommúnistaríkja felur einnig í sér framhald eldri tilrauna til að skapa þjóðernisvitund og þjóðríki á rústum heimsvelda Austur-Evrópu. Sum þeirra vandamála sem áður leiddu til endurtekinna mistaka og stöðugra erfiðleika hafa verið leyst, en önnur bíða úrlausna; það sem Vesturlandabúar sjá sem nýtilkomið ofbeldi og ofstæki er réttara að líta á sem einkenni þeirrar spennu sem ríkir milli innri gerðar þjóðríkisins og arfleifðar fallinna heimsvelda. Þetta stutta yfírlit gefur tilefni til nokkurra bráðabirgðaályktana um lýðræði og stöðu þess í nútímanum. Þannig er auðveldara að skilja sambandið milli þeirra þriggja þátta sem einkenna Austurblokkina eftir fall kommúnismans — lýðræði, markaðshyggju og þjóðríki — ef við byrjum ekki á að fegra fyrir okkur einingu þeirra. Vestræn sam- félagsgerð — eða svo nákvæmar sé að orði kveðið, samfélagsgerð frjálslyndra lýðræðisríkja — er „að hlula til mótsagnakenndur sam- soðningur“, svo vitnað sé til þeirrar einkunnar sem Ken Jowitt gaf
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Hugur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.