Hugur - 01.01.1994, Blaðsíða 28

26
Wayne Norman
HUGUR
Regla 5: Sameiginlegar forsendur fyrir réttlætingarökum eiga sér
tvær áreiðanlegar uppsprettur. Þetta eru ígrundaðir siðferðisdómar
og almenn siðferðislögmál33 sem hægt er að „púsla saman úr hvers -
dagslegu siðferði, úr þeim atriðum sem samkomulag er um meðal
helstu siðfræðihefða okkar, trúarlegra sem veraldlegra, og úr kjarna
laganna, sérstaklega óskráðra réttarreglna sem líta má á sem
formlega framsetningu ákveðinnar samskiptatækni sem hagnýt
skynsemi beitir við hagsmunaárekstra ,..“33
Andspænis tilteknum vandamálum stjórnmála er nægjanlegt að
leiða réttlætingar á stofnunum af síðari uppsprettunni, sameigin-
legum siðferðislögmálum. Líklegt er þó að slík lögmál séu annað
hvort mjög sjaldgæf, eða mjög almenn — og standist því ekki
stofnanaprófið. Hvort heldur sem er, þá dugar slík nálgun líklega
einungis þegar um er að ræða vandamál sem eru ný af nálinni eða
sem ekki er búið að rannsaka ítarlega.34 Það er líklega til marks
um að slík lögmál nægja oft ekki til að Ieysa ágreining manna, að
mörg vel þekkt vandamál stjórnmálaheimspekinnar eru viðvarandi
þrátt fyrir að ýmis almenn lögmál stefni í sömu átt. Djörf tilraun
til að leiða afgerandi réttlætiskenningu af sértæku samkomulagi
um tiltekin grundvallaratriði er könnun Ronald Dworkins á „jafn-
réttisflekanum". Hugmyndin er sú að flestar öndverðar forskrift-
arkenningar samtíma stjórnmálaheimspeki eigi sameiginlega eina
meginreglu sem sé sú að allir einstaklingar eigi skilið að tekið sé
jafnt tillit til þeirra og þeim sýnd jöfn virðing.35
Nánast öll samtíma stjórnmálaheimspeki í hinum enskumælandi
heimi reiðir sig á forsendur sem fela í sér ígrundaða siðferðisdóma,
þar með talin sú heimspeki sem byggir á sameiginlegum lögmálum.
32 Strangt til tekið þá færast þessar tvær tegundir siðferðilegra staðhæfinga frá
hinu sérstaka til hins almenna. Rawls leggur áherslu á að „ein hliðin á
yftrveguðu jafnvægi [reflective equilibrium] er sú að í því felst að ígrunduð
sannfæring okkar felur í sér öll stig umfangs', ekki er litið á eitthvert eitt stig,
svo sem stig sérstakra lögmála eða stig einstakra dóma um einstök tilfelli, sem
algeran grundvöll. Öll stigin hafa í upphafi nokkuð til síns máls. Political
Liberalism, s. 8 nmgr. - áhersluauki minn.
33 Buchanan, Secesson: The Morality of Political Divorce from Fort Sumter to
Lithuania and Quebeck, s. xii.
34 Hér hef ég í huga til dæmis tök Buchanans á siðferði aðskilnaðar ríkjahluta eða
þjóðarbrota, sama rit, og tök Joseph Carens á fólksflutningum í „Aliens and
Citizens: the Case for Open Borders," The Review of Politics, 49 no. 2 (1987).
35 Sjá Dworkin, „In Defence of Equality," Social Philosophy and Policy, I no. I
(1983); sjá einnig Will Kymlicka, Contemporary Political Philosophy.