Hugur - 01.01.1994, Blaðsíða 109

HUGUR
Meinbugur á rökleiðslu
107
kann að vera hyggilegt að vekja athygli á því hér að orðin „afleiðsla“
og „aðleiðsla“ eru íðorð eða fræðiheiti, og það er ekkert allsherjar-
samkomulag um skilgreiningar á þeim. Því fylgir að það þjónaði
engum tilgangi að stofna til illdeilna um það hvort ályktun af
regludómi til einstaks tilfellis — að því gefnu að slík ályktun sé gild
— sé „í raun og sannleika“ afleiðsluályktun eða „í raun og sannleika"
aðleiðsluályktun. Ég hef bent á það eitt að í ljósi „almenns vísdóms“
um afleiðslu, aðleiðslu og muninn á þeim tveimur, sé ástæða til að
neita því að regludómaályktanirnar séu óbrotin afleiðsla eða óbrotin
aðleiðsla (ef eitthvað er til sem heitið getur „óbrotin aðleiðsla"). Við
getum kallað þær „hálfgerðar afleiðsluályktanir“.25
Þessar ályktanir hafa sama ytra snið og mjög algeng tegund
afleiðsluályktana. Þær eru ályktanir af almennum sannindum til
einstakra tilfella. En eins og við höfum séð mörg dæmi um, getur
niðurstaða þeirra verið röng þótt þær séu rétt dregnar og forsendur
25 Nánari umræðu um þetta atriði er að finna í væntanlegri ritgerð minni
„Introduction to the Utilitarianism of John Stuart Mill“, §IX. Nýverið hefur orðið
til hreyfing fræðimanna á sviði sem heitir „margleit rökfræði" (non-monotonic
logic). Fylgismenn hreyfingarinnar, sem tengist gervigreindarfræði og
þekkingarrökfræði, fást mjög við að færa í formlegan búning ályktanir af þessum
toga. Meðal áhrifamikilla ritgerða má nefna: J. McCarthy and P. J. Hayes, „Some
Philosophical Problems from the Standpoint of Artificial Intelligence”, Machine
Intelligence 4; B. Meltzer and D. Michie, ritstj. (Edinborg: Edinburgh University
Press, 1969), s. 463-502; Marvin Minsky, „A Framework for Representing
Knowledge", 'I'he Psychology of Computer Vision, P. Winston, ritstj. (New York:
McGraw-Hill, 1975), s. 211-277; J. McCarthy, „Epistemological Problems of
Artificial Intelligence", Proceedings of the Fiftli International Joint Conference on
Artificial Intelligence (Cambridge, Mass., 1977), s. 1038-1044; og sbr. Donald
Perlis, „On the Consistency of Commonsense Reasoning", Computational
Intelligence 2 (1986), s. 180-190, og Steve Hanks and Drew McDermott, „Default
Reasoning, Nonmonotonic Logics, and the Frame Problem", Proceedings of the
Fifth National Conference on Artificial Intelligence (Philadelphia, 1986), s. 328-
333. Eins og ráða má af þessari ritgerð minni er hugmyndin um margleitar
ályktanir ekki ný. Hún er að minnsta kosti jafngömul Aristótelesi, finnst í
aðferðafræði Mills og hefur gegnt nokkkru hlutverki ( samtímarökræðum í
heimspeki vísindanna. Hugmyndin um að búa slíkar ályktanir í formlegan búning
virðist mér vera ágæt, svo lengi sem fólk tapar ekki áttum í formunum og telji sér
trú um að það skilji hluti sem það skilur alls ekki. Ég óttast að í greinum eins og
boðarökfræði og þekkingarrökfræði hafi einmitt þetta gerzt. Sbr. David J. Israel,
„What's Wrong with Non-monotonic Logic?“, Proceedings of the First Annual
National Conference on Artificial Intelligence (Stanford: American Association for
Artificial Intelligence, 1980), s. 99-101.