Búnaðarrit - 01.06.1927, Side 21

BtíNAÐARRIT
235
sumrin, en komu þeim í íóður að vetrinum hjá smærri
bændum.
Þegar Þorgils skarði byrjaði bú á Staðarstað hafði
hann 40 kýr á búi1 2 3); en af þessum kúm átti staðurinn
að líkindum helminginn eöa þar um. Tuttugu árum
síðar átti kirkjan eða staðurinn, 20 kýr, 120 ásauði,
120 geldfjár, 9 kúgilda virði í geldneytum og 4 hross*).
En auk þess átti kirkjan 14 eða 15 jarðir.
Þorgils skarði byrjar með þessar 40 kýr í fardögum.
En um það verður ekkert vitað, hve margar kýr hann
hefir alið heima á staðnum að vetrinum. Þetta er tala
sumarkúnna, en ekki þeirra, sem jörðin gat frekast
fóðrað að vetrinum. Hann mun, sem margir búmenn
aðrir, mest hafa hugsað um sumargagn kúnna. Með það
fyrir augum höfðu bændur kýr sínar síðbærar. Kýr, sem
bar í miðgóu var kölluð málbær. Bestur þótti burður á
kúm ef þær báru á tímabilinu frá miðgóu til sumar-
mála. Þetta tiðkaðis fram á 18. öld. Páll Yídalín segir,
að bændur hafi fyrrum viijað að kýr bæru frá því á
þorra og til sumarmála, því kýr með þessura burði gefi
bændum alt sumargagn „eftir sínum kosti"®).
Þegar Árni Magnússon tók skýrslu um Staðastað 1706,
voru þar 20 kýr, 9 geldneyti, 4 kálfar, 84 ásauðir, 71
geldkind og 20 hros3. Presturinn. sem þar bjó, telur
þetta of mikla áhöfn á jörðinni. Hann segir, að þar megi
fóðra án útbeitar af framieiddu heyi jarðarinnar: 10
kýr, 50 ásauði, 20 lömb og 2 eldishesta4). Betta er
hjerumbil 20 kúa þungi — Rúmlega 200 árum siðar
er sagt af þeim sem þar búa, að á jörðinni megi heyja
í meðalári 280 töðuhesta og 7—800 hesta af útheyi, en
1) Sturlunga III, 250.
2) Fornbrjefasafu II, 114.
3) P. V.: Fornyrði, 298.
4) Jarðamat Á. M. VIII, 66—67.