Saga - 1968, Side 169

RITFREGNIR
165
hindri skilning á fræðigreininni. Aðrar greinar eru svo staðbundnar,
að erlendar bækur eru lítt nothæfar. Þar á meðal jarðfræðin, sem
skipar veglegri sess á námsskrá menntaskólanna íslenzku en i sam-
svarandi skólum í flestum grannlöndum vorum. Þeim mun meir hefur
á það reynt, að kennslubók í jarðfræði, sem ein hefur til þessa verið
hér á landi til notkunar i æðri skólum, var skrifuð árið 1921, endur-
skoðuð árið 1927, en hefur síðan verið prentuö óbreytt. Þessi bók,
Ágrip af jarðfræði eftir Guðmund G. Bárðarson, var á sínum tima
ágæt, en auðvitað löngu orðin úrelt.
Jarðfræði Þorleifs leysir þvi úr brýnni þörf. Undirritaður hefur
ekki þá þekkingu á jarðfræði, sem til þyrfti til að gagnrýna bókina
(eða lofa hana) fræðilega, og fer því vel á þvi, að hann skrifi um
hana ritdóm handa sagnfræðingum. En hann hefur kennt hana þann
stutta tima, sem liðinn er frá útkomu hennar, og getur borið, að
bókin er vel fallin til kennslu.
Hefðbundið kennslubókarform í íslenzkum skólum er samanþjappað,
eftir þýzk-skandinaviskri fyrirmynd. Nú er að verða breyting á gerð
kennslubóka, bæði hér og víðar, likast til einkum fyrir áhrif frá
enskumælandi þjóðum, og ekki sízt frá Bandaríkjamönnum, en
kennslubækur þeirra eru oft heljardoðrantar, en liprar og þægilegar
aflestrar. Jarðfræði dr. Þorleifs Einarssonar er að vísu víða saman-
Þjappaðri en ýmsar nýjar erlendar kennslubækur, en hún er lipurlega
samin og skemmtileg aflestrar. Dreg ég ekki í efa, að margir fleiri
munu lesa hana sér til ánægju og fróðleiks en nemendur í skólum
landsins. Til kennslu í hinum gömlu deildum menntaskólanna —
stærðfræði- og máladeild — er bókin of efnismikil til að hún verði
lesin í heild á þeim tíma, sem jarðfræðinni er ætlaður, en vandalaust
er hverjum kennara að finna kafla eða hluta úr köflum, sem hlaupa
má yfir eða lesa lauslega. Handa náttúrufræðideildum, sem nú er
verið að stofna við flesta menntaskólana, er þessi bók sizt of efnis-
mikil eða of löng.
Bókin skiptist um efni í almenna jarðfræði og jarðfræði Islands
og jarðsögu, sem raunar fléttast víða saman. Viða er að finna í henni
fróðleik, sem ég vænti sagnfræðingum sé forvitni að kynnast, svo
sem um breytingar á náttúru landsins eftir að sögur hófust, en höf-
undur er flestum fróðari um þau efni. Raunar hygg ég, að margt
sé fleira i almennri jarðfræði og jarðsögu, sem snerti sagnfræðinga
sem slika.
Helzt hef ég heyrt um það kvartað, að í bókina skorti töflur eða
yfirlit, þar sem efni einstakra kafla sér dregið saman í grind, nem-
endum og öðrum lesendum til hagræðis. Má vera, að höfundur sjái
sér fært að koma til móts við lesendur í þessu efni i síðari útgáfum
bókarinnar.
Inngangur bókarinnar skýrgreinir starfssvið jarðfræðinnar og rek-
ur stuttlega sögu hennar í heiminum og hér heima. Síðan hefst bókin
á mjög áþekkan hátt og jarðfræði Guðmundar G. Bárðarsonar, með
greinargerð um stöðu jarðar í geimnum, stærð hennar og gerð, en
síðan er kafli um einkenni og gerð steintegunda. Munu þeir Guð-