Saga - 1993, Side 110

108
GUÐMUNDUR J. GUÐMUNDSSON
undir sig svæðið umhverfis Óslóarfjörðinn og héruðin þar upp af, áð-
ur en hann drukknaði, auk þess sem írskar heimildir geta þess að árið
849 hafi norskur konungur sent flota til norrænu nýlendnanna á Ir-
landi til þess að tryggja völd sín yfir þeim. Síðar segir að Ólnfur sem
sagður er sonur Noregskonungs hafi tekið völdin í Dyflinni og ríkt
þar ásamt lvari, þeim sem fyrir var.1 Ef rétt er eftir haft þá var kon-
ungsvaldið í Noregi orðið það þróað um miðja 9. öld að konungar
hafa talið sig geta seilst til áhrifa í öðrum löndum. Það má því álykta
sem svo að völd og áhrif norskra héraðshöfðingja og smákonunga
hafi verið farin að skerðast verulega þegar kom fram á miðja 9. öld.
Það þarf ekki að skoða stjórnskipun íslenska þjóðveldisins lengi til
að sjá að þar er meðvitað gengið gegn áðurnefndri þróun annars stað-
ar í Evrópu. Stjórnskipunin er þannig úr garði gerð að nær ógerning-
ur er að mynda miðstýrt ríkisvald sem nær til alls landsins. Þetta er
skiljanlegt ef við göngum út frá því að margir þeirra höfðingja sem
hér settust að hafi hrökklast frá heimahögum sínum einmitt vegna
þess að þar var í mótun miðstýrt konungsríki.
En hvaðan er þá grunnurinn að stjórnskipan íslenska þjóðveldisins
upprunninn? Fullvíst má telja að fáir hafi verið á lífi á árunum fyrir
930 sem þekktu af eigin raun hvernig málum var háttað áður en kon-
ungsvald fór að eflast og miðstýrt ríkisvald að myndast í Noregi enda
nokkuð um liðið síðan smákonungar og héraðshöfðingjar máttu sín
einhvers þar í landi. Það er heldur ekki víst að forystumenn þeirra
sem stóðu fyrir stofnun íslenska þjóðveldisins árið 930 hafi talið
gamla stjórnskipulagið í Noregi raunhæfan valkost því að það var
einmitt á grundvelli þess sem Hálfdán svarti og Haraldur sonur hans
byggðu veldi sitt. Til að koma í veg fyrir að sú saga endurtæki sig
þurfti önnur ráð.
í íslendingabók segir að Úlfljótur hafi farið til Noregs og sniðið hina
fyrstu löggjöf íslendinga, Úlfljótslög, eftir Gulaþingslögum en fellt
eitt og annað út og bætt öðru við að ráði Þorleifs hins spaka Hörðakára-
sonar.2 Meðal þess sem fellt var út var væntanlega það sem orðið gat
1 MacNeill, Eoin. Pliases of Irish History. Port Washington 1970, bls. 252. Þetta hefur
að öllum líkindum verið Ólafur Goðröðarson konungur á Vestfold. Sjá nánar um
þetta í grein Jóns Jóhannessonar, „Ólafur konungur Goðröðarson". Skírnir. Reykja-
vík 1956.
2 íslendingabóc. Kaupmannahöfn 1887, bls. 5.