Saga - 1993, Side 112

110
GUÐMUNDUR J. GUÐMUNDSSON
við norræna orðið þjóð. Hver tuath skiptist svo í stórfjölskyldur og
var mestur hluti alls lands í eigu þeirra. Landinu var síðan úthlutað
til fjölskyldumeðlima. Nokkuð var um að land væri í einkaeign en
sums staðar voru hömlur á því að menn seldu land sitt út fyrir fjöl-
skylduna. Þannig voru möguleikar á því að safna fasteignum tak-
markaðir. Á þessu má sjá að írska ættflokkasamfélagið hafði innbyggða
ýmsa varnagla sem hindruðu að einstaklingar auðguðust eða efldust
meira en góðu hófi gegndi.
Höfðingjar tuath völdu konunga. Konungstignin erfðist innan
ákveðinnar ættar en ekki endilega frá föður til sonar. Þetta er þannig
orðað í írskum lögum að sá eigi að vera höfðingi „sem sé reyndastur,
ættstærstur, auðugastur, vitrastur, lærðastur, vinsælastur og öflugast-
ur...."4 Stundum var konungstign skipt milli tveggja manna.5 6 Kon-
ungsembættið hafði til afnota hluta af því landi sem var í eigu tuath
til að konungur gæti haldið uppi sæmilegri risnu en þetta land var
ekki meira en svo að konungurinn varð lítið meira en fremstur meðal
jafningja.
Möguleikar konungs til að beita valdi sínu byggðust á fylgi hans
innan ættflokksins og eigin ríkidæmi, þ.e.a.s. perónulegri eign hans
sjálfs. Höfðingi sem varð að láta sér nægja það land sem ættflokkur-
inn ætlaði embættinu og þær gjafir sem hann fékk frá sínu fólki hlaut
að standa höllum fæti í baráttu við aðra höfðingja sem höfðu úr meiru
að spila. Samkvæmt lögum gátu höfðingjarnir sett konunginn af ef
hann stóð sig ekki í stykkinu og hélt höfðingjastéttin fast við þann rétt
sinn.(’ Irsku lögin voru því ekki bara sniðin til að halda lágstéttum í
skefjum heldur komu þau einnig í veg fyrir að einstakir höfðingjar
yxu stéttarbræðrum sínum yfir höfuð.
Er fram liðu stundir fór það nú samt svo að nokkrir konungar
brutu undir sig héraðskonungana í nágrenni við sig og náðu völdum
á allstórum svæðum, urðu eins konar yfirkonungar. Samband yfir-
konungs við héraðskonunga var einstaklingsbundinn samningur
þeirra í milli og náði ekki til tuath héraðskonungsins. Þótt einum
yfirkonungi tækist að bola öðrum frá völdum þýddi það ekki að hann
væri búinn að ná tökum á öllum þeim héraðskonungum sem höfðu
4 Ancient Laws and Instilutes oflreland II. Dublin 1869, bls. 279.
5 Joyce, P.W. A Social History of Ancient Ireland I. London 1903, bls. 45.
6 Joyce I, bls. 50.