Saga - 1993, Qupperneq 116

114
GUDMUNDUR J. GUÐMUNDSSON
Eitt er vert að nefna til viðbótar sem er sláandi líkt með Irum og ís-
lendingum. Irar eru eins og kunnugt er miklir gleðimenn og nota
hvert tækifæri sem gefst til að halda hátíðir og samkomur. Slíkar sam-
komur nefndust til forna aenachs og voru blanda af trúarhátíðum,
mörkuðum og útiskemmtunum. A þessum samkomum tíðkaðist að
lesa lögin upp til að kynna almenningi efni þeirra. Þar voru öll ný-
mæli að sjálfsögðu kynnt og jafnframt farið yfir gildandi lög, tilskip-
anir og ættartölur. Um þetta sáu brehonarnir. Ekki höfðu þessar sam-
komur þó formlegt löggjafarvald en þess finnast dæmi að þar hafi
viðbótarákvæðum verið bætt í lagabálkana því stundum er sagt í
heimiidum að lög hafi verið, eins og það er orðað, áréttuð og end-
urskoðuð á aenahcs.M
Þegar fram liðu stundir gerðist það sama hérlendis og á írlandi.
Nokkrar voldugar höfðingjaættir náðu tangarhaldi á flestum goðorð-
unum en samt sem áður náði engin þeirra afgerandi völdum í land-
inu fyrr en þeir Þórður kakali og Gissur Þorvaldsson náðu völdurn
fyrir tilstuðlan Noregskonungs. A Irlandi náði enginn höfðingi heldur
völdum á landsvísu ef frá eru talin ríkisstjórnarár Brjáns þess er féll i
Brjánsbardaga. Það er ekki fyrr en komið er fram á 16. öld að enska
konungsvaldinu tókst með tilstyrk nýrrar hernaðartækni að brjóta
keltneska ættasamfélagið á bak aftur.
Það má með sanni segja að báðar þessar samfélagsgerðir, sú írska
og íslenska, hafi reynst ákaflega þolnar og í báðum tilvikum þurfti ut-
anaðkomandi aðila til að sundra þeim. Ef markmið þeirra sem hönn-
uðu íslenska goðaveldið var að koma í veg fyrir myndun miðstýrðs
ríkisvalds þá verður ekki annað sagt en það hafi tekist með ágætum-
Áður en lengra er haldið er rétt að velta því aðeins fyrir sér hvaðan
þeir sem lögðu á ráðin og höfðu forgöngu að stofnun íslenska
þjóðveldisins höfðu upplýsingar um keltnesk lög. Eins og kunnugt er
var þó nokkur hluti landnámsmanna kominn vestan um haf. Sumir
voru af norrænum ættum, nokkrir blandaðir og enn aðrir keltar svo
sem nöfn þeirra bera með sér. Ekki er að efa að þetta fólk hefur getað
gefið upplýsingar um stjórnkerfi Ira og Skota, kosti þeirra og galla-
Reyndar berast böndin fljótlega vestur í Dali að Auði djúpúðgu og
fylgdarmönnum hennar. Hún sjálf hafði verið drottning í Dyflini og 1
9 Bryant, Sophie. Celtic Ireland. London 1889, bls. 168. Joyce I, bls. 179.