Saga - 1993, Qupperneq 186

184
GUÐMUNDUR HÁLFDANARSON
stjórnmálasagan er of hlutdræg til að verka sannfærandi. Eins og höf-
undar annarra helgisagna spyr Hannes ekki spurninga sem gætu
komið sér illa fyrir þá sem hann hefur velþóknun á; skortur á per-
sónufylgi Jóns er t.d. aðallega rakinn til skapgerðar hans, þó svo að ég
hafi grun um að stefnufesta Jóns og skoðanir hafi átt verulegan þátt í
því að honum gekk seint að komast á þing og að hann hvarf snögg-
lega af vettvangi landsmálanna. Staðreyndin er að minnsta kosti sú
að stefna Sjálfstæðisflokksins, þrátt fyrir allar yfirlýsingar, hefur aldrei
fylgt náið hugmyndum fyrsta formannsins um skilyrðislaust verslun-
arfrelsi. Jón Þorláksson forsætisráðherra ristir dýpra en flestar ævisögur
stjórnmálamanna, en ýmislegt í sagnfræði hennar orkar þó tvímælis.
Jónas Jónsson frá Hriflu
Jónas Jónsson frá Hriflu er sennilega flóknasti stjórnmálamaður sem
ísland hefur alið. Hvar sem gripið er niður í lífssögu hans blasa við
þverstæðurnar; hann var hvort tveggja í senn hugulsamur fjölskyldu-
faðir og miskunnarlaus andstæðingur, tilfinningaríkur höfðingi og
langrækin smásál, heimsborgari og sveitamaður, Reykvíkingur og
Reykjavíkurhatari, hugmyndaríkur framfarasinni og svartasta aftur-
hald. Jónas er því kjörið efni í ævisögu. Togstreitan í persónuleikan-
um gerir það að verkum að sagan getur næstum sagt sig sjálf; einföld
lýsing á lífshlaupi hans og skoðunum líkist í sjálfu sér spennandi
reyfara. En ævisaga Jónasar er um leið feikilega erfitt viðfangsefni.
Glíman við hann lætur engan ósnortinn og því er erfitt að komast hjá
því að taka persónulega afstöðu til hans - dá hann eða fyrirlíta.
Af þessum sökum verður saga Jónasar ekki skrifuð af neinu viti án
þess að höfundinum takist að halda stillingu í umfjölluninni og varast
að láta orðfæri og dóma Jónasar hafa áhrif á sig. Ekki er annað að sjá
en Guðjóni Friðrikssyni hafi tekist þetta mjög vel. Úr frásögn hans
skín greinileg virðing fyrir persónunni og stjórnmálamanninum Jón-
asi Jónssyni, um leið og hann á erfitt með að dylja þá skömm sem
hann hefur á skapgerðarbrestum Jónasar og myrkustu þáttunum í
skoðunum hans. Á vissan hátt minnir samband Guðjóns við viðfangs-
efni sitt á álit Halldórs Laxness á dómsmálaráðherranum. „Hann lifir
og hrærist í þjóðinni, þjóðin í honum ... í samtali verður vart hjá