Saga - 1993, Qupperneq 187

BISKUPASÖGUR HINAR NÝJU
185
honum einkennilegrar ofurgnóttar hugmynda, eitt málefnið rekur
annað, í orðasennu sýnast jafnan sjö sverð á lofti hjá honum", skrifaði
Halldór árið 1930, eða fáum árum eftir að Jónas hafði kallað Vefarann
mikla frá Kastnir eina af þeim „saurugustu og siðspilltustu bókmennt-
um sem hér á landi hafa nokkru sinni verið skrifaðar" (Með sverðið í
annarri hendi, bls. 270 og 274).
Hlutlægni Guðjóns er greinilega meðvituð ritstjórnarstefna í ævi-
sögunni. Hann kemur til leiks með óbundnar hendur, rekinn áfram af
forvitni um þennan undarlega mann frekar en áhuga á að reisa hon-
um minnisvarða. Til að ná þessu markmiði kýs Guðjón að segja söguna
að miklu leyti með safni beinna tilvitnana. Við fáum innsýn í tíðar-
anda og umræður áranna milli stríða með því að lesa valin orð sögu-
persónanna sjálfra úr blöðum, bréfum og þingræðum. Þessi frásagn-
araðferð hefur þann kost að lesandinn sér ekki allt í gegnum gleraugu
sagnfræðingsins, þó svo að auðvitað sé val tilvitnana ávallt háð mati
höfundarins. Bækurnar verða því brunnur upplýsinga fyrir sagnfræð-
inga sem vilja vinna frekar úr sögu tímabilsins. Gallinn er hins vegar
sá að framsetningin er mjög hrá á köflum; í stað þess að einbeita sér
að greiningu á einstökum málum segir höfundur fyrst og fremst frá
án þess að taka endanlega afstöðu til vandamálanna. í þessu líður
ævisaga Jónasar frá Hriflu fyrir það að sjónarhorn hennar er bæði of
vítt og of þröngt. Eins og ævisögu ber er það Jónas sem myndar þráð
frásagnarinnar og það er líf hans og skoðanir sem sögunni er ætlað að
gera grein fyrir. Höfundur getur þess vegna ekki leyft sér að kanna
eða gera nákvæmlega grein fyrir öllum þeim þáttum sem eru nauð-
synlegir til skilnings á atburðum sem fjallað er um - við fáum t.d. lítið
að vita um skoðanir andstæðinga Jónasar innan Framsóknarflokksins,
uema þá helst því sem beinlínis snýr að persónu Jónasar. Ekki gerir
Guðjón heldur vel grein fyrir hagrænu baksviði sögunnar — við vit-
um t.d. að veldi S.Í.S. óx hratt á þessum tíma, m.a. sökum áhrifa Jón-
asar Jónssonar, en sagan gerir ekki vel grein fyrir hversu stórt Sam-
bandið var. En þegar fjallað er um mann eins og Jónas, sem bæði
hafði mikil áhrif og lét sér fátt óviðkomandi á tímabilinu, þá berst
sagan ótrúlega víða. Því er tæpt á mjög mörgu sem ekki er unnt að
kanna út í hörgul og verður sagan þar með yfirborðskennd á köflum.
Þessi gagnrýni er auðvitað mjög óréttmæt vegna þess að hún setur
sögunni skilyrði sem henni er ekki ætlað að uppfylla. Markmiðið er
auðvitað fyrst og fremst að skilja Jónas, en ekki að gera allsherjar út-