Saga - 1993, Side 217

RITFREGNIR
215
góðar tillögur um Klængskirkju og jafnvel Gissurarkirkjurnar tvær, biskups
og hvíta, en þær eru ágiskanir með faglegu innsæi og sjálfsagt ekki reiknað
með því að þurfa að standa fast á þeim í umræðum.
Hin almenna niðurstaða Harðar er sú að miðaldakirkjan hafi fengið á sig
sérstakt form sem einkenndist af byggingarefninu sem hér var notað. Hann
telur þær stærstu timburhús miðalda og vitnar þar til heimilda samtíðarmanna.
Líklega er það rétt þótt dæmi séu um risavaxnar timburkirkjur í Þýskalandi
frá því um og fyrir Islandsbyggð.
1 heild er þetta verk miklu sterkara en hið fyrsta enda verk eins höfundar,
úthugsað í gegn og má segja að hér hafi Hörður sannarlega lyft grettistaki
þrátt fyrir smásálarlegt nöldur mitt sem verður hjáróma hjá því sem hér er
gert.
Skallwlt. Skrúði og rílwlci
Þetta bindi sem er hið þriðja um Skálholt er jafnframt þykkast, alls 370 tölu-
settar lakkaðar síður. Bókin er skrifuð á þá Kristján Eldjárn og Hörð Agústs-
son sem nú hefur lent í ýmsum siðfræðispurningum. Kristján var löngu fall-
inn frá er þessi bók var tekin saman og þá búinn að gera drög að ýmsu sem í
hana átti að fara. Þá hafði hann birt ýmsar greinar í safnritum sínum og ann-
arra. Hörður fer þá leið að taka saman ágrip af skrúðasögu og áhalda-,
skrúðaskrá og áhalda- og kafla sem heitir skrúði og áhöld. Síðan koma tveir
kaflar Kristjáns og heitir annar varðveittur skrúði og áhöld en hinn horfinn
skrúði og áhöld. Loks koma kaflar Harðar varðveittur skrúði og áhöld,
minningarmörk og bækur. Enn vantar nafna- og atriðisorðaskrár og er þeim
mun bagalegra sem hugtök og heiti eru hér fleiri en áður og rætt um fjölda
gripa á söfnum heima og erlendis sem gott væri að geta flett upp á þar sem
kaflaheiti skarast verulega og eru óljós.
Fyrst kemur kafli Harðar sem heitir ágrip skrúðasögu og áhalda. Þar eru
talin upp öll áhöld sem vænta má að hafi verið til í Skálholti ásamt tilvísun-
um í þau frá öðrum kirkjum. Er þetta grundvallarlesning þeirra sem vilja
Lynna sér áhöld kaþólskra kirkna og ótrúlega margt tínt til og reyndar oft
mörg hugtök um sama hlut. Hér er safnað í einn stað því sem Matthías Þórð-
arson, Guðbrandur Jónsson og Frederik Wallem höfðu áður skrifað á árunum
1909-34 og eru reyndar mörg ágæt yfirlit í þeirra nafni. Sem fyrr sýnir Hörð-
Ur að hann er sjálfsagt færasti höfundur á Islandi til að tefla saman texta og
myndum. Mér finnst ávallt að það eigi vel við að segja um hann eins og
handritahöfundana fornu að hann lýsi texta sinn með myndum.
Síðan kemur skrúðaskrá og áhalda einnig eftir Hörð en hún er í raun
aðeins endursögn heimilda og úttekta, safn upplýsinga, ótúlkað og óunnið
að öðru leyti. Fróðleg úttekt en þurr lesning á köflum.
Síðan kemur skondinn kafli sem heitir skrúði og áhöld. Þar rekur Hörður
hvernig eignir kirkjunnar í Skálholti þróast, hvernig t.d. Gissur Einarsson af-
henti konungi kaleik Klængs biskups frá miðri 12. öld, sem tvívegis hafði
hjargast úr bruna kirkjunnar, en var væntanlega bræddur fyrir mála eða